Κόζιακας και τα ορεινά χωριά του

Τα χωριά του Κόζιακα

Κόζιακας - Κορυφή Αστραπή

Η Πύλη ουσιαστικά είναι το χωριό που αποτελεί την επίσημη είσοδο του ορεινού δρόμου προς τις πλαγιές του Kόζιακα. Tο ίδιο το χωριό μοιάζει με προάστιο της πόλης και το τοπίο αλλάζει με την έξοδο από την Πύλη. Ο επισκέπτης θα αντιληφθεί ότι  βρίσκεται ανάμεσα στα βουνά Kόζιακας και Iταμός, που χωρίζονται μεταξύ τους από τον ποταμό Πορτιάτη ή αλλιώς Παρταϊκό. Λίγο πιο μακριά, στα δεξιά, είναι το πανέμορφο τοξωτό γεφύρι του Πορτιάτη, έργο του Aγίου Bησσαρίωνα, παλιού μητροπολίτη της περιοχής. H περίτεχνη κατασκευή του γεφυριού, που χρονολογείται στα 1514, σε συνδυασμό με το επιβλητικό τοπίο μέσα στο οποίο βρίσκεται οπωσδήποτε αιχμαλωτίζει το βλέμμα του επισκέπτη και  προετοιμάζει για τα τοπία που έπονται. Σε 800 υψόμετρο, λίγο έξω από την Πύλη, βρίσκεται και η Mονή του Aγίου Βησσαρίωνα, ένα τριώροφο κτίριο που περιλαμβάνει 336 κελιά, μαγειρεία, φούρνους και την τραπεζαρία των μοναχών. H Mονή διαθέτει και μια βιβλιοθήκη με σπάνια χειρόγραφα. Aνάμεσα σε άλλα, παλαιότερα διέθετε και ένα χειρόγραφο Eυαγγέλιο με την υπογραφή του Πορφυρογέννητου, κειμήλιο που τώρα πια έχει μεταφερθεί στη Mονή Bαρλαάμ των Mετεώρων.

Οι Καλόγηροι είναι χωριό που βρίσκεται σε υψόμετρο 720μ. Το βουνό Κόζιακας, στον οποίο είναι κτισμένο το χωριό, αποτελεί τόπο έλξης πολλών βοτανολόγων εξαιτίας της σπάνιας χλωρίδας του. Τους Καλόγηρους περιβάλλουν οι κορυφές της Τσούκας (1.300μ.), του Μαυροπουλίου (1.700μ.) και της Νεράιδας (917μ.), στην οποία βρίσκεται και η σπηλιά της Νεράιδας. Στα δάση της περιοχής συναντά κανείς οξιές, δρύς, πλατάνια και έλατα. Υπάρχουν πολλές πηγές όπωςι η Σκλήθρα, η Γκούρα, η Βρυσούλα, η Γκορούλα, τα Συμιτέικα, του Λαύρου, και του ρέματος των Καλογήρων. Οι περίπου 200 κάτοικοι του χωριού σήμερα ασχολούνται κυρίως με την υλοτομία και την γεωργοκτηνοτροφία.

Η Πιαλεία (ή Πιάλεια) είναι χωριό στις παρυφές του Κόζιακα. Χαρακτηρίζεται από τα πανύψηλα πλατάνια του, που συνοδεύουν σε όλη τη διαδρομή του το ποτάμι που το διασχίζει. Στο λόφο Παλαιόκαστρο ανάμεσα στην Πιάλεια και το Ξυλοπάροικο, σε υψόμετρο 400 περίπου μέτρων, ήταν κτισμένη η αρχαία Πιάλεια [κ. 874].

Η Φιλύρα βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Κόζιακας σε υψόμετρο 180 μέτρων. Το έδαφος είναι ως επί το πλείστον ημιορεινό, με καθαρά πεδινές αλλά και ορεινές εκτάσεις. Η πανίδα της περιοχής περιλαμβάνει ζαρκάδια, ελάφια και αρκούδες που ζούνε σε ένα δάσος γεμάτο καστανιές, βελανιδιές, πλατάνια, και έλατα. Διάφορες πηγές υπάρχουν σε τοποθεσίες μέσα και έξω από το χωριό [κ. 481].

Η Ελάτη ή Τύρνα είναι ορεινό χωριό που βρίσκεται στο νότιο τμήμα της οροσειράς της Πίνδου, σε απόσταση 32 χλμ από την πόλη των Τρικάλων. Το χωριό είναι χτισμένo αμφιθεατρικά μέσα σε δάσος από έλατα, σε ύψος 920 μ., στο όρος Κερκέτιο (Κόζιακας). Η Ελάτη, που είναι το κεφαλοχώρι της περιοχής, βρίσκεται κοντά στο χιονοδρομικό κέντρο του Περτουλίου [κ. 762]. H Eλάτη είναι ένας σχετικά πρόσφατος οικισμός, που χτίστηκε μετά την καταστροφή της παλιάς Eλάτης από τους Γερμανούς, στα 1943. O παλιός οικισμός βρισκόταν λίγο χαμηλότερα από τον καινούργιο που θα τον βρείτε σε 900 υψόμετρο. Παρά την τουριστική ανάπτυξη, η Eλάτη παραμένει ένα γραφικό ορεινό χωριό. Στην περιοχή βρίσκονται και τα χωριά Άγιος Γεώργιος [κ. 26], Βλατανέοι [κ. 14], Βλάχα [κ. 31], Λιπιότα [κ. 79], Ξυλοχώρι [κ. 40].

Το Βροντερό βρίσκεται σε υψόμετρο 850μ., στον ανηφορικό δρόμο προς τον Κόζιακα, 22 χλμ. βορείως της Πύλης και καθώς ο επισκέπτης στρίβει αριστερά μέσα από την Ελάτη. Οι περίπου 200 κάτοικοι τον χειμώνα απασχολούνται κυρίως σε δασικές κτηνοτροφικές εργασίες, ενώ το καλοκαίρι, με την επιστροφή όσων κατάγονται από την κοινότητα, ο πληθυσμός της τριπλασιάζεται. Η ονομασία Βροντερό στις «βροντιές» των όπλων που έπεσαν όταν έγινε στο Λαντς το πρώτο συμβούλιο καπεταναίων, όπως οι Στουρναραίοι αλλά και ο επικηρυγμένος από τους Τούρκους Θεόδωρος Μαρκαντάς (συγγενείς του ζουν ακόμη στο χωριό). Γνωστή στην περιοχή είναι και η φράση «χαμπέρια από το Λαντς», που απηχεί τη φήμη του χωριού σαν κέντρου διάδοσης των τοπικών νέων. Το Βροντερό βρίσκεται ανάμεσα σε δυο παραποτάμους του Πορταϊκού, τον Τζαρμπάνο και το Μύλο και περιβάλλεται από καστανοδάση - το δάσος της Καργιώνας και το δάσος της Καστανώνας. Δασικός δρόμος οδηγεί στις κορυφές της Καζάρμας (= στρατώνα στα τουρκικά, 1.500μ.) και του Άνω Λάπατου (1.600μ.), απ’ όπου φαίνεται η λίμνη του Μέγδοβα και το Περτούλι.

Το Περτούλι είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 1.150 μέτρων στις πλαγιές του Κόζιακα. Πολλά από τα σπίτια του χωριού είναι πέτρινα. Πολύ κοντά στον οικισμό λειτουργεί το χιονοδρομικό κέντρο του Περτουλίου, το οποίο έχει αναδείξει την περιοχή σε τουριστικό προορισμό. Γύρω από το Περτούλι βρίσκεται το ομώνυμο δάσος με έκταση 33.000 περίπου στρεμμάτων, διαχειριζόμενο από τη Διοίκηση Δάσους Περτουλίου, η οποία υπάγεται στο Ταμείο Διοίκησης και Διαχείρισης Πανεπιστημιακών Δασών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τα Περτουλιώτικα Λειβάδια είναι τοπίο μοναδικής ομορφιάς. Το Περτούλι είναι κτηνοτροφικό κυρίως χωριό αλλά και παραθεριστικό και βρίσκεται σε υψόμετρο 1.150 μέτρων. Εδώ μπορεί κανείς να ασχοληθεί με πολλές και διαφορετικές δραστηριότητες. Ιππασία, πεζοπορία, Τοξοβολία ,Ορειβασία στην κορφή του Κόζιακα για παράδειγμα.

Η κοινότητα Πρίνου βρίσκεται σε απόσταση 18 χλμ. από τα Τρίκαλα, στα ριζά του Κόζιακα που υψώνεται στα Δυτικά. Από τη χαμηλή κορυφή του Ουρανού (350μ.), καλυμμένη με 3.000 στρ. δάσος από δρυς, φαίνεται με τα κιάλια ο Παγασητικός. Ολόκληρη η περιοχή γύρω από τον Πρίνο μαρτυρά αρχαιότατη κατοίκηση, σύμφωνα με το πλήθος των ευρημάτων [κ. 454].

Ο Πρόδρομος βρίσκεται σε υψόμετρο 300μ., στις υπώρειες του Κόζιακα, και σε απόσταση 23 χλμ. από τα Τρίκαλα. Οι κάτοικοί του – ως επί το πλείστον κτηνοτρόφοι – φθάνουν τους 550 το χειμώνα και τους 700 το καλοκαίρι. Το χωριό δημιουργήθηκε από χτίστες της Ηπείρου, που εγκαταστάθηκαν στη σημερινή θέση του οικισμού κατά τον 16ο αιώνα για να εργαστούν στην ευρύτερη περιοχή, σύμφωνα με την ντόπια παράδοση. Κοντά στο χωριό βρίσκεται ο βιότοπος της Μπαλτίστας, ένα εξαιρετικό πλατανόδασος που φιλοξενεί πολλά είδη ζώων και πουλιών, μεταξύ των οποίων φασιανούς και πετροπέρδικες. Μέσα στο δάσος υπάρχει η ομώνυμη πηγή. Άλλη πηγή είναι του Μαϊδανού. Το χωριό διατρέχει το ρέμα της Καζανούς.

Από τα Τρίκαλα, σε απόσταση 32 χλμ. και νότια, στις πλαγιές του Κόζιακα, σε υψόμετρο 745μ. βρίσκεται σκαρφαλωμένο το Κοτρώνι. Οι 700 κάτοικοι δεν εγκαταλείπουν το χωριό τους και μένουν εκεί χειμώνα - καλοκαίρι. Μαζί με τον οικισμό Λογγιές που βρίσκεται σε υψόμετρο 300 μ. ο πληθυσμός φτάνει περίπου τα 900 άτομα. Κι από το Κοτρώνι πέρασε ο σίφουνας πολεμικών αναμετρήσεων, και χάθηκαν άνθρωποι αλλά και καταστράφηκε ο υλικός πολιτισμός και τα έργα των ανθρώπων. Ωστόσο, και σήμερα μπορεί κανείς οικοδομές του προηγούμενου αιώνα,  που διασώθηκαν, και αποτελούν χαρακτηριστικά απομεινάρια της τοπικής αρχιτεκτονικής, όπως είναι τα σπίτια των Καινούργιου (1880-1900), Κουρκούνη (1880) και Ντόβα (1860). Επιπλέον, είναι και το θελκτικό φυσικό περιβάλλον σε συνάρτηση με τα κατάφυτα δάση, τα εξαίσια μονοπάτια, το καταφύγιο στην περιοχή Κρανιά και Μπέη, οι κορυφές του Αη Λιά στα 1.600 μ., οι Λεύκες και το Παλιομάντρι  στα 1.500μ., οι πηγές (Καγκέλια, Κρανιά και Μάνα) που τρέχουν αενάως στον Κόζιακα, οι βιότοποι (Ομπράβα και Παλιομάντρι) και η ποικιλία των ειδών του ζωικού βασιλείου, κι όλα αυτά είναι χαρακτηριστικά στοιχεία του πολιτισμικού πλούτου της περιοχής που αποζημιώνουν με τον καλύτερο τρόπο τον επισκέπτη.

Μετά το Περτούλι είναι το Νεραϊδοχώρι με αρκετά τουριστικά καταλύματα. Το Νεραϊδοχώρι (Βετερνίκ) βρίσκεται σε 1.140 υψόμετρο και έχει 300 κατοίκους τους χειμερινούς μήνες, που ασχολούνται κυρίως με την υλοτομία ή την κτηνοτροφία. Το χωριό καταστράφηκε αρκετές φορές από τους Τούρκους και τελευταία από τους Γερμανούς στα 1943. Λίγο έξω από το Nεραϊδοχώρι, περίπου 2 χλμ., αξίζει τον κόπο να επισκεφθείτε τη Mονή της Aγίας Παρασκευής. Aν και είναι εγκαταλελειμμένη αξίζει να την δείτε για το αρχιτεκτονικό της ενδιαφέρον, αλλά και για τη φυσική ομορφιά του τοπίου στη θέση «Kαραούλι». Δυστυχώς, το εσωτερικό της Mονής έχει διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο που πλέον θυμίζει περισσότερο ξωκλήσι.

Πιο κάτω η Πύρρα σε 1.056 υψόμετρο με πληθυσμό το χειμώνα περίπου 15 ατόμων. Λέγεται πως απέκτησε την ονομασία της από τον βασιλιά της Ηπείρου Πύρρο. Γύρω από το χωριό βρίσκονται οι κορυφές Aυγό, Tσούμα και Xαμένο. Ιδιαίτερα εντυπωσιακά είναι τα σπήλαια της περιοχής, που αν και δεν έχουν αξιοποιηθεί είναι εξαιρετικής ομορφιάς με τους σταλακτίτες και τους σταλαγμίτες τους, αλλά και τον υπόγειο καταρράκτη που θα δείτε στο σπήλαιο Σαρμανίτσα.