Δήμος Πύλης

 

Στη δημοτική ενότητα Γόμφων περιλαμβάνονται οι κοινότητες:

Λυγαριάς. Η Λυγαριά (Τοπική Κοινότητα Λυγαριάς - Δημοτική Ενότητα ΓΟΜΦΩΝ), ανήκει στον δήμο ΠΥΛΗΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΤΡΙΚΑΛΩΝ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”. Η επίσημη ονομασία είναι “η Λυγαριά”. Έδρα του δήμου είναι η Πύλη και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Θεσσαλίας. Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, η Λυγαριά ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Λυγαριάς, του πρώην Δήμου ΓΟΜΦΩΝ του Νομού ΤΡΙΚΑΛΩΝ. Η Λυγαριά έχει υψόμετρο 148 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 39,4919392041 και γεωγραφικό μήκος 21,68211644. [υψ.  148μ., κ. 584].

 

μουριά τρικάλ

 

 

Στη δημοτική ενότητα Πιαλείων περιλαμβάνονται οι κοινότητες και οικισμοί:

 

 

φιλυρα τρικ

Φιλύρα

 

Στη δημοτική ενότητα Αιθήκων, που απλώνεται στις πλαγιές της νότιας Πίνδου, περιλαμβάνονται οι παρακάτω δημοτικές κοινότητες και οικισμοί:

 

νεραιδοχωρι   περτουλι

Νεραϊδοχώρι                                                                                                        Περτούλι

 

ΜΕΣΟΧΩΡΑ

νεα πευκη

Νέα Πεύκη

 

Η τοπική ενότητα Μυροφύλλου βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του νομού, στα σύνορα με το νομό Άρτας και οι οικισμοί που αποτελούν την κοινότητα είναι:

Η δημοτική ενότητα Νεράιδας βρίσκεται επίσης στα νοτιοδυτικά του νομού στα σύνορα με το νομό Άρτας και οι οικισμοί που αποτελούν την κοινότητα είναι:

Νεράιδα [κ. 182], Λαφίνα [κ. 97], Αρματολικό [κ. 234], Γούρνες [κ. 17], Γράβος [κ. 21], Λεφαίικα [κ. 57], Σκλήθρα [κ. 5], Κορυφή [κ. 165], Παχτούρι [κ. 95 ], Αετός [κ. 73]. Η Νεράιδα είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 1.020 μέτρων στις πλαγιές των Τζουμέρκων και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς του νομού Τρικάλων.  Η Κορυφή είναι ένα ορεινό χωριό του Ασπροπόταμου σε περίπου 700m υψόμετρο & 80km απόσταση από τα Τρίκαλα. Απέχει απ’ την Μεσοχώρα 13,5 χλμ. Βρίσκεται στα ΝΔ του νομού Τρικάλων, στα σύνορα με την Ήπειρο (νομό Άρτας). Το παλαιό του όνομα, «Καπρό», συνδέεται με την ύπαρξη αγριόχοιρων στην περιοχή. Ο οικισμός μνημονεύεται σε οθωμανική απογραφή του 1454/55 ως «Καπόρο». Σε άλλες αναφορές τις ίδιας περιόδου, αναφέρεται και ως «Καπρόη». Το χωριό είναι κτισμένο πάνω από τον ποταμό Αχελώο ή Ασπροπόταμο (φυσικό όριο των νομών Τρικάλων και Άρτας), μεταξύ των βουνοκορφών Καταφίδι (1380 μ.) και Καπροβούνι (1100 μ.) Υδρεύεται από πηγές που πηγάζουν από τη θέση βρέματα.

 

νεραιδα

Νεράιδα

 

ΚΟΤΡΩΝΙ (ΔΡΑΜΙΖΙ)                                                                                 

Από τα Τρίκαλα, σε απόσταση 32 χλμ. και νότια, στις πλαγιές του Κόζιακα, σε υψόμετρο 745μ. βρίσκεται σκαρφαλωμένο το Κοτρώνι. Οι 700 κάτοικοι δεν εγκαταλείπουν το χωριό τους και μένουν εκεί χειμώνα - καλοκαίρι. Μαζί με τον οικισμό Λογγιές που βρίσκεται σε υψόμετρο 300 μ. ο πληθυσμός φτάνει περίπου τα 900 άτομα. Κι από το Κοτρώνι πέρασε ο σίφουνας πολεμικών αναμετρήσεων, και χάθηκαν άνθρωποι αλλά και καταστράφηκε ο υλικός πολιτισμός και τα έργα των ανθρώπων. Ωστόσο, και σήμερα μπορεί κανείς οικοδομές του προηγούμενου αιώνα,  που διασώθηκαν, και αποτελούν χαρακτηριστικά απομεινάρια της τοπικής αρχιτεκτονικής, όπως είναι τα σπίτια των Καινούργιου (1880-1900), Κουρκούνη (1880) και Ντόβα (1860). Επιπλέον, είναι και το θελκτικό φυσικό περιβάλλον σε συνάρτηση με τα κατάφυτα δάση, τα εξαίσια μονοπάτια, το καταφύγιο στην περιοχή Κρανιά και Μπέη, οι κορυφές του Αη Λιά στα 1.600 μ., οι Λεύκες και το Παλιομάντρι  στα 1.500μ., οι πηγές (Καγκέλια, Κρανιά και Μάνα) που τρέχουν αενάως στον Κόζιακα, οι βιότοποι (Ομπράβα και Παλιομάντρι) και η ποικιλία των ειδών του ζωικού βασιλείου, κι όλα αυτά είναι χαρακτηριστικά στοιχεία του πολιτισμικού πλούτου της περιοχής που αποζημιώνουν με τον καλύτερο τρόπο τον επισκέπτη.

 

ΝΕΡΑΪΔΟΧΩΡΙ (ΒΕΤΕΡΝΙΚ)

Σε υψόμετρο 1.140μ. βρίσκεται το Νεραϊδοχώρι, ή Βετερνίκ όπως είναι η παλιά ονομασία, που έχει 300 μόνιμους κατοίκους, ασχολούμενους με την υλοτομία και την κτηνοτροφία. Φυσικά το καλοκαίρι το χωριό αποκτά άλλα χαρακτηριστικά, αφού πολλαπλασιάζεται ο πληθυσμός του που δημιουργεί μια ευχάριστη ατμόσφαιρα με μαζικές εκδηλώσεις. Οι κορυφές Μαρόσα στα 1.980μ., με τη μαγευτική θέα των χωριών της Μεσοχώρας, της λίμνης του Μέγδοβα στην Καρδίτσα και το θεσσαλικό κάμπο, Νεράιδα στα 2.000μ. και Λουπάτα, περιβάλλουν το χωριό. Κι εδώ η δασωμένη φύση έχει πλούσιες τις χάρες, με  πηγές, με ελατοδάση και τους ορεινούς χειμάρρους Καμιαΐτη και Κακόρεμα με ένα κτιστό μονοπάτι εκεί όπου σχηματίζεται ένα μικρό φαράγγι. Αξίζει να σημειωθεί και μια περίπου 8ωρης διάρκειας ορειβασία στη διαδρομή: Νεραϊδοχώρι - Μαντρί - Ξυλογέφυρα - Μονοπάτι Σκάλα - Γέφυρα Πέτρινη - Νεραϊδοχώρι. Αξιοσημείωτος είναι και ο ναός της Αγίας Παρασκευής (18ου αιώνα), σε μικρή απόσταση από το χωριό πάνω σ’ ένα βράχο που αγναντεύει την κοιλάδα του Περτουλιώτη καθώς απλώνεται προς τον Αχελώο και την Πύρρα. Επίσης είναι και ο ναός του Αγίου Νικολάου που, κατά την παράδοση, χρονολογείται το 1763. Δεν πρέπει να παραγνωριστεί και το γεγονός ότι το χωριό καταστράφηκε πολλές φορές και κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας αλλά και κατά τη γερμανική κατοχή (1943).

 

ΠΥΡΡΑ

Σε υψόμετρο 1056 μ. είναι χτισμένο το χωριό, κατά μήκος της ορεινής κοιλάδας του παραπόταμου του Αχελώου. Οι περίπου 400 κάτοικοι είναι κυρίως κτηνοτρόφοι. Λόγω του υψομέτρου σχεδόν το σύνολο των κατοίκων κατά τον χειμώνα μετακινείται στα πεδινά. Οι κορυφές Αβγό (2.145μ.), Τσούμα (1.700μ.) και Χαμένο (1.800μ.) περιβάλλουν το χωριό. Η φύση εδώ κατακλύζεται από ορεινούς χείμαρρους και αρκετές πηγές που καταλήγουν στον Καμνιαΐτικο, παραπόταμο του Αχελώου. Αλλά το φυσικό περιβάλλον εμπλουτίζεται από τις πηγές Αρνέσι, Γκούρα, Κανάλια, Κιάτρα, Λάκκος, Παππάς, και Μπασιαρίκα, καθώς επίσης και τις βρύσες του οικισμού Θώδου, Γιάνσαρο, Βούργο, Γκιντούρι. Επιπλέον, συμπληρώνεται από συμπληρώνουν δάση με οξιές και κωνοφόρα, και είναι επόμενο εκεί να συγκεντρώνονται πληθυσμοί της άγριας πανίδας της Νότιας Πίνδου. Αυτό τουλάχιστον παρατηρείται στη θέση Μπασιάρικα με κινήσεις άγριων ζώων, όπως αγριόγατας, αγριογούρουνων, αρκούδας, ζαρκαδιών, ελαφιών, κ.ά. Η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική έχει εδώ τα δικά της στοιχεία που είναι η άλλοτε Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία ή Αγίου Μοδέστου (1859) από την οποία σώζεται ο σταυροειδής με τρούλο ναός και κάποια κελιά στο κέντρο του οικισμού καθώς και ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου (17-18ος αι.). Ωστόσο υπάρχουν και σπηλαιολογικοί θησαυροί που όμως δεν έχουν αξιοποιηθεί. Πρόκειται για το σπήλαιο στη θέση Καζάνια με θαυμάσιους σταλαγμίτες και σταλακτίτες κι έναν υπόγειο καταρράκτη, καθώς επίσης και για το σπήλαιο Σαρμανίτσα.

 

 

ΔΕΣΗ

Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 1.070μ., κατά μήκος της ορεινής κοιλάδας του παραπόταμου του Αχελώου. Στην κοινότητα ανήκουν και οι οικισμοί Φορτόσι και Βακάρι. Οι περισσότεροι από τους περίπου 400 κατοίκους κατά τους θερινούς μήνες το εγκαταλείπουν τον χειμώνα λόγω των καιρικών συνθηκών. Οι ασχολίες των κατοίκων περιορίζονται στην κτηνοτροφία και την υλοτομία. Το φυσικό περιβάλλον είναι απείρου κάλλους και πρέπει να σημειωθεί ότι πάντα σημαντικό ρόλο έχουν τα δάση και το νερό. Είναι οι πηγές Γκούρα, που βρίσκεται σε απόσταση 500μ. από τον οικισμό, Γκροζόλι, Μαρτάτα, Αυγό και Γκούρα Μπαντιαμάρε, που τροφοδοτούν τους ορεινούς χείμαρρους Πασχαλιωρίτη, ρέμα της Δέσης και Καμνιαΐτικο ποταμό, που χύνεται στον Αχελώο. Δεν παραγνωρίζεται η ομορφιά που αποπνέουν οι αλπικές πλαγιές των κορυφών Αυγό (2.175μ.), Χαμένο (1.700μ.), Ξηροβούνι (1.700μ.) και Μεσοβούνι (1.800μ.), σε αρμονική συνύπαρξη με τα δάση που είναι κατάφυτα με έλατα και οξιές, καθώς και με την άγρια πανίδα (αγριόγιδα, ζαρκάδια, αρκούδες, λύκοι) και τους καταρράκτες στην Κρέμαση (120μ. πτώση του νερού) και στην Γκούρα Μπαντιαμάρε (20μ. πτώση. Ακόμη είναι και το σπήλαιο στη Γκούρα Μπαντιαμάρε, όπου διατηρούνται σταλαγμίτες και σταλακτίτες.

 

 

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ (ΚΑΜΝΙΑΪ)

Ανάμεσα στις κορυφές Καπ-Γκρας (1.950μ.) και Ξεροβούνι (1.600μ.) και μέσα στα δάση της Κηπιάς, της Μάμπλας, της Πέτρας και του Χαλικίου, και σε υψόμετρο 900μ., βρίσκεται ο Άγιος Νικόλαος. Οι κάτοικοι είναι κυρίως κτηνοτρόφοι που το χειμώνα εγκαταλείπουν το χωριό λόγω των καιρικών συνθηκών και μετακινούνται στα πεδινά. Στο χωριό παραμένουν τον χειμώνα μονάχα δέκα άτομα και η μαζική επιστροφή εκείνων που είχαν μετακινηθεί γίνεται το καλοκαίρι μαζί με τους εγκατεστημένους μόνιμα σε πόλεις Καμνιώτες, κι έτσι οι κάτοικοι φτάνουν αισίως τους 500. Είναι πλούσιο το υδάτινο περιβάλλον, αν λάβει κανείς υπόψη του τα νερά του ποταμού Καμνιαΐτικου και των πηγών της Πέτρας, της Ιτιάς, του Ντραγαγχίου, του Βρυστηρίου, των Καναλίων, του Χαλικίου. Επίσης οι περιοχές αυτές αποτελούν και βιότοπους για αρκούδες, λύκους, πέρδικες κ.ά. Ειδικά το Καπ - Γκρας, που έχει μακρά ιστορία, αφού εκεί οι κλέφτες έκαναν τα ταμπούρια τους, εποπτεύει όλη την περιοχή προς τη Τζιούρτζια, την Πολυθέα, τη Μηλιά, τη Μεσοχώρα, το Γαρδίκι και την Αθαμανία. Στο χωριό, που πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς στη διάρκεια της Κατοχής, υπάρχουν ακόμη σπίτια που χρονολογούνται στα τέλη του 19ου αιώνα.

                                                                                                     

ΔΡΟΣΟΧΩΡΙ (ΤΥΦΛΟΣΕΛΙ)                              

Σε απόσταση 72 χλμ. από τα Τρίκαλα, και σε υψόμετρο περίπου 950μ. βρίσκεται το χωριό, με 400 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία και την υλοτομία και που το χειμώνα το εγκαταλείπουν για τα πεδινά. Πάνω από το χωριό υψώνονται οι κορυφές Τσούκα (1.500μ.), Τσάρτα (1.400μ.) και Αυγό (2.180μ.). Επίσης στη θέση «Σπιτάκι» υπάρχει βιότοπος του λύκου και της αρκούδας, ενώ προσθέτουν ομορφιά στην περιοχή οι πηγές Κρύα Βρύση και Περδικόβρυση και ο καταρράκτης «Μάνα του Νερού», με πτώση νερού 8μ. Το Δροσοχώρι καταστράφηκε  από τους Γερμανούς, το 1943.

 

τυφλοσέλι

Δροσοχώρι

 

ΓΑΡΔΙΚΙ

Ανηφορίζοντας τις άδενδρες πλαγιές των Τζουμέρκων, και αφού έχουμε περάσει τη γέφυρα του Αλεξίου, στην κεντρική κοίτη του Αχελώου, στ’ αριστερά μας κυλά ο Μουτσιαρίτης, παραπόταμος του Αχελώου που πηγάζει από τα Τζουμέρκα. Το χωριό είναι κτισμένο στις πλαγιές του όρους Κακαρδίτσα σε υψόμετρο 1.040μ. και μαζί με τον οικισμό του Παλαιοχωρίου (Κεράσοβο) ο πληθυσμός δεν ξεπερνά τα 200 άτομα, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι κτηνοτρόφοι και υλοτόμοι. Το σημαντικό όμως είναι πως κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου, ο πληθυσμός πολλαπλασιάζεται, όπως συμβαίνει σε όλα σχεδόν τα χωριά των ορεινών Τρικάλων.
Το κλίμα του χωριού είναι ξηρό και υγιεινό και υδρεύεται από την πηγή Γκούρα (Μεγάλο Στόμα). Αξιομνημόνευτο είναι και το κοινοτικό δάσος (47.000 στρ.)  με έλατα, κέδρους και βαλανιδιές. Με δεσπόζουσες τις κορυφές Καπ Γκρας (1.930μ.), Κόκκινος Βράχος (1.407μ.) και Μακριά Ράχη (1.702μ.), ανάμεσα στους ορεινούς όγκους του βουνού Νεράιδα, κυλά ο Καμναΐτικος ποταμός. Να σημειωθεί ότι το όρος Κακαρδίτσα είναι φυσικό όριο μεταξύ της Θεσσαλίας και της Ηπείρου και από εκεί διακρίνεται η λίμνη των Ιωαννίνων, τα Άγραφα, ο Όλυμπος και τα βουνά των Φαρσάλων.

 

ΑΘΑΜΑΝΙΑ (ΜΟΥΤΣΙΑΡΑ)

Κάτω από την Κακαρδίτσα (2.450μ.) που είναι η ψηλότερη κορυφή των Τζουμέρκων, βρίσκεται το χωριό, απ’ όπου μπορεί κανείς να απολαύσει ένα εκπληκτικής ομορφιάς θέαμα και περιβάλλεται από άλλες τρεις ψηλές κορυφές: ΝΑ από την Περτούσα με την Δρακότρυπα, την κορυφή Κράλη και Διακόπια. Οι περίπου 800 κάτοικοι του χωριού είναι κτηνοτρόφοι και παραμένουν εκεί κατά τους θερινούς μήνες, αφού το χειμώνα λόγω του καιρού μετακινούνται στα πεδινά. Ένας ορεινός χείμαρρος διασχίζει το χωριό που χύνεται στο Μουτσιαρίτη και οι δύο «μαχαλάδες» του επικοινωνούν μ’ ένα μικρό γεφύρι ξύλινο δίνει μια ιδιαίτερη γραφικότητα στον οικισμό. Εδώ είναι τα ιστορικά μνημεία, όπως ο ναός της Αγίας Παρασκευής, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, του Αγίου Αθανασίου, του Προφήτη Ηλία, των Αγίων Αποστόλων και του Ιωάννη του Προδρόμου. Άφθονο και το νερό, αφού υπάρχουν βρύσες εντός και εκτός του οικισμού. Η βρύση στην πλατεία του χωριού, η Μπατάλα, το Αγκαθάκι, το Βαένι, και η Σκούρου αποτελούν σημεία συνάντησης και επικοινωνίας των ανθρώπων.

ΚΑΣΤΑΝΙΑ (ΚΟΥΣΤΙΑΝΑ)

Σε απόσταση 34 χλμ. δυτικά της Καλαμπάκας , σε υψόμετρο 850μ., στη νότια Πίνδο, βρίσκεται το χωριό, με πληθυσμό 150 άτομα το χειμώνα, που ξεπερνούν τα 1.200 τους καλοκαιρινούς μήνες. Επίσης, στο δρόμο για την Καλαμπάκα είναι ο οικισμός Μηλότοπος που πήρε τ’ όνομά του από τις πολλές μηλιές που καλλιεργούνται στην περιοχή. Υπάρχει εκεί πέτρινη βρύση με κιόσκι και χώρο αναψυχής για τον επισκέπτη. Η περιοχή της Καστανιάς είναι πλούσια σε καστανιές, καρυδιές, μηλιές, φουντουκιές, οξιές, έλατα και πεύκα. Αλλά είναι και τα άφθονα και κρύα νερά των πηγών Στίνος (στη θέση Γκούρα μέσα στα πλατάνια), Νίστρος, Γεωργομάνος και Σούντια στη θέση Μπούρος και τα ποτάμια Καστανιώτικος και Πριόνια. Ξεχωρίζει το δάσος του βουνού Κυνηγός ή Όμορφη ράχη (1.845μ.), που οι Καστανιώτες χάρισαν στο βασιλιά Γεώργιο Α΄, όταν αυτός επισκέφτηκε το χωριό το 1881. Για το λόγο αυτό ονομάστηκε και «Βασιλικό Δάσος». Αξιοσημείωτη είναι η θέα από τις κορυφές Κρούνες ή Στέμμα (1.239μ.), Μοράβα (1.930μ.) και Χιόλι στα νοτιοδυτικά (1.970μ.). Η γεωργοκτηνοτροφία και η υλοτομία είναι οι κύριες ασχολίες των κατοίκων. Υπάρχουν ακόμη τα αρχοντικά σπίτια - φρούρια των Δημάκη, Νικολάκη Λεβέντη και Κυρνάσιου, που είναι στενά συνδεδεμένα με τη νεότερη ιστορία του τόπου. Στο πρώτο φιλοξενήθηκαν ο Άρης Βελουχιώτης και οι αντιπρόσωποι του ΕΛΑΣ στο Βαλκανικό Συνέδριο των ανταρτών που έγινε στην Καστανιά στις 7 Ιουλίου 1943 (υπάρχει σχετική φωτογραφία με τον Άρη και αντιπροσώπους της αποστολής στο μπαλκόνι του αρχοντικού). Και τα τρία κάηκαν από τους Γερμανούς, μαζί με όλο το χωριό, στις 26 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς. Σώθηκαν μόνο η εκκλησία του Αγ. Αθανασίου (κτισμένη στα 1783 και αγιογραφημένη από τον Καλαρρυτινό ζωγράφο Δημήτριο Ζούκη) και το μοναστήρι του Αγ. Νικολάου.

 

 

ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ (ΒΕΝΤΙΣΤΑ)

Ο Αμάραντος (Βεντίστα), που θεωρείται ένα από τα καλύτερα θέρετρα της περιοχής, βρίσκεται σε υψόμετρο 900μ. και σε απόσταση 38 χλμ. από την Καλαμπάκα. Περιβάλλεται από τα δάση Σίδηρο και Ορθή Πέτρα.

Κυρίως γεωργοκτηνοτρόφοι είναι οι κάτοικοί του (80 το χειμώνα, και γύρω στους 750 το καλοκαίρι), ενώ περί τα 40 άτομα απασχολούνται στο δασικό φυτώριο της περιοχής. Το χωριό βρισκόταν παλιά στη σημερινή θέση Παλαιοχώρι. Οι άνδρες ήταν «κερατζήδες» και περιπλανώμενοι έμποροι. Σύμφωνα με την παράδοση, γύρω στα 1600, έφτασε στο χωριό επιδημία πανώλης, κι όταν πέθανε ο παπάς, οι κάτοικοι εγκατέλειψαν το μολυσμένο τόπο και μετακινήθηκαν στη σημερινή τοποθεσία Έλτσα. Μαζί τους ήταν και η κόρη του παπά Ελισάβετ (Έλτσα) που άφησε εκεί την τελευταία της πνοή. Για το λόγο αυτό η βρύση και η τοποθεσία ονομάστηκαν Έλτσα. Ακριβώς απέναντι από τη βρύση είδαν μιαν καταπράσινη πλαγιά με βελανιδιές, φτελιές, ιτιές και καστανιές και οι ξεριζωμένοι σκέφτηκαν ότι ο τόπος αυτός ήταν κατάλληλος για εγκατάσταση. Έτσι δημιουργήθηκε ο σημερινός Αμάραντος, κτισμένος στις πλαγιές του βουνού «Στινίτσα», που περιβάλλεται από τα δάση Λάλαινα, Σίδηρο και Ορθή Πέτρα, με πλούσια χλωρίδα και πανίδα (αγριοφράουλες, μανιτάρια, πέρδικες και αρκούδες). Σε δεσπόζουσα θέση είναι οι κορυφές Πάντε Μάρε (2.200μ.), οροσειρά Πίνδου (αλπική ζώνη) και Ορθή Πέτρα (1.550μ.). Υπάρχει κι ένα σπήλαιο στη Σκάλα Παλαιοχωρίου, που σε σκληρές εποχές χρησίμευσε ως καταφύγιο. Στις θέσεις Μπούρα και Γιαννούσης βρίσκονται οι παλαιότερες βρύσες τροφοδοσίας του χωριού, ενώ στη θέση Κουφορίτο λιθόκτιστη βρύση - πηγή στην είσοδο ελατοδάσους. Να σημειωθεί και η πηγή Σίδηρο στο δρόμο προς Κρανιά, μέσα σε οξιές και έλατα. Ακόμη υπάρχει εκεί το μεταβυζαντινό εξωκκλήσι των Αγίων Αναστασίας και Κωνσταντίνου.

 

 

ΚΛΕΙΝΟΣ (ΚΛΕΙΝΟΒΟΣ, ΚΑΡΟΥΤΙΑ)

Είναι ένα από τα ορεινά χωριά της νότιας Πίνδου και βρίσκεται σε υψόμετρο 848μ., σε απόσταση 35 χλμ. νοτιοδυτικά της Καλαμπάκας. Οι κάτοικοί του δεν ξεπερνούν τους 500 το χειμώνα, ενώ διπλασιάζονται τους μήνες του καλοκαιριού. Ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία (7.000 αιγοπρόβατα και 110 αγελάδες ελευθέρας βοσκής) και την υλοτομία. Ο Κλεινός περιλαμβάνει τον οικισμό Αμπέλια και αρκετούς μικρούς συνοικισμούς. Οι πηγές Καζάνι, Γκούρα και Λάκος τροφοδοτούν τον Κλεινοβίτικο, παραπόταμο του Πηνειού, ενώ ξεχωρίζουν οι κορυφές Τριγγία (2.204μ., με θέα στα Τρίκαλα, τον Όλυμπο και τα Μετέωρα), Κουριτιανός (1.912μ.) και Μπαμπά (1.950μ.). Το δάσος Αμουτζέλος, σε υψομ. 1.700μ., κατάφυτο με έλατα, πεύκα και θάμνους, η θολωτή βρύση Γκριγκόρη και το τοξωτό γεφύρι του Αγ. Γεωργίου (18ος αι.), συμπληρώνουν την ομορφιά του τοπίου. Αξιόλογα είναι τα χριστιανικά μνημεία της περιοχής. Η Ι. Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Χρυσίνου (1740) βρίσκεται στη θέση Μπουζιάνια σε 680 μ. Ιδρύθηκε μετά την καταστροφή της ομώνυμης μονής που βρισκόταν χαμηλότερα, στη θέση Χάνια Χρυσίνου και κάηκε κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου (1946-49). Σώζεται σήμερα ο μονόχωρος ναός και οι εξωτερικοί τοίχοι με τις πολεμίστρες.

 

ΚΑΛΟΓΡΙΑΝΗ

Το χωριό βρίσκεται 42 χλμ. νοτιοδυτικά της Καλαμπάκας (τα τελευταία 2 χλμ. σε χωματόδρομο) και σε υψόμετρο 840μ. Οι 250 κάτοικοί του ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία. Το καλοκαίρι ο πληθυσμός ξεπερά τους 700. Οι κορυφές Ρουσίδα (1.490μ.) και Μαντέμι (1.492μ.) περιστοιχίζουν το χωριό, που υδρεύεται από τις πηγές Γκούρα, Νίρλα, Λόγκτσα και Ζαχαράκαινα. Από τη Γκούρα μπορεί ο επισκέπτης να διακρίνει με ευκρίνεια τα Μετέωρα. Το δάσος της Καλογριανής αποτελεί συνιδιοκτησία της Ι. Μονής Σταγιάδων και της Κοινότητας. Σώζονται ερείπια της Ι. Μονής Αγ. Ιωάννου, ενώ στον οικισμό Μαντάνια λειτουργεί νεροτριβείο (δριστέλλα).

 

 

ΑΗΔΟΝΑ (ΑΪΒΑΝ)

Είναι ορεινή κοινότητα της νότιας Πίνδου, σε υψόμετρο 850μ., και 40 χλμ. νοτιοδυτικά της Καλαμπάκας. Οι κάτοικοί του, είναι 128 άνθρωποι το χειμώνα και 700 το καλοκαίρι και ασχολούνται κυρίως με γεωργοκτηνοτροφικές εργασίες. Το παλιό όνομα του χωριού οφείλεται στον Τούρκο πασά Γιοβάν Αϊβάν. Κατά την παράδοση, το παλιό χωριό μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση λόγω της ελονοσίας που έπληξε την περιοχή. Προς τα νότια του χωριού, υψώνονται οι κορυφές Γόζορα (1.600μ.), Τσιατσιούλη (1.790μ.) και Νεράιδα (2.078μ.). Οι πηγές Παπαρσένη, Λούτσα και Ντράμπουστι βρίσκονται σε κοντινή σχετικά απόσταση. Εδώ υπάρχει το μοναδικό Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης στη Θεσσαλία, η τεράστια Φτελιά (Ulmus Minor) της Αηδόνας.

 

ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙ (ΠΑΛΙΟΓΚΟΡΤΣΙΑ)

Σε απόσταση 47 χλμ. νοτιοδυτικά της Καλαμπάκας και σε υψόμετρο 1.050μ. βρίσκεται το Παλαιοχώρι, περιστοιχισμένο από τις κορυφές της Πίνδου, Κοκκινόβρυση (1.700μ.), Γκιόναλι (1.700μ.), Γκούρα (1.900μ.), Σουφλί (2.010μ.), Τριγγία (2.204μ.) και 6.000 στρ. παρθένου ελατοδάσους κατά μήκος των ποταμών Πλιάτσικα, Βλάχα, Κατωνίσθα και Κόγκια. Οι πηγές Ανάβρα (νοτίως του χωριού, στ’ αριστερά του κεντρικού δρόμου), Βλάχα (στα δυτικά μέσα σε έλατα) και Καλόγερος (2 χλμ. προς νότο), ολοκληρώνουν την ωραιότητα του τοπίου. Στη θέση Σουφλί, 50μ. κάτω από την ομώνυμη κορυφή, βρίσκεται σπήλαιο βάθους 40μ. και επιφάνειας 60 τμ. όπου αποθηκεύονταν πάγος τα παλαιότερα χρόνια. Η χλωρίδα και πανίδα της περιοχής είναι πλούσια, ενώ υπάρχει καταφύγιο θηραμάτων. Αλλοδαποί επιστήμονες έχουν ερευνήσει κατά καιρούς τα πετρώματα της περιοχής. Στην τοποθεσία Λαμπούσια υπάρχει λιθόκτιστη παλαιότατη βρύση. Πότε ακριβώς κτίστηκε το χωριό δεν είναι γνωστό. Είναι πάντως πολύ παλιό. Φαίνεται πως οι κάτοικοι της Παλαιογκορτσιάς (παλαιό όνομα), που την εγκατέλειψαν εξαιτίας κάποιας αρρώστιας, επέστρεψαν και έδωσαν στο χωριό το νέο του όνομα.

 

 

ΧΡΥΣΟΜΗΛΙΑ (ΑΠΑΝΩ ΠΕΡΛΙΑΓΚΟ)

Σε απόσταση περίπου 25 χλμ. από την Καλαμπάκα, στις βόρειες υπώρειες της κορυφής της Νεράιδας (900μ.), και απέναντι από την κορυφή του Κόζιακα,  βρίσκεται η κοινότητα Χρυσομηλιάς. Εδώ οι κάτοικοι ζουν κυρίως από την κτηνοτροφία και από εποχιακές απασχολήσεις (δασεργάτες, εργάτες γης στην Πελοπόννησο). Το χειμώνα μένουν στον οικισμό 150 - 170 οικογένειες, ενώ το καλοκαίρι ο αριθμός των κατοίκων του φτάνει τους 2.000. Στα 500μ. πάνω από τον οικισμό απλώνεται ένα δάσος από έλατα, καστανιές και κέδρους. Αν και το χωριό πυρπολήθηκε από του Γερμανούς στα 1943, εντούτοις διατηρούνται πολλά από τα παλιά πέτρινα σπίτια και τις εκκλησίες της (Αη - Λιάς, Παναγία, Αγ. Κωνσταντίνου, Αγ. Τριάδας, Αγ. Αποστόλων, Αγ. Σωτήρος, Αγ. Παρασκευής) καθώς και το μοναστήρι των Ταξιαρχών και οι γέφυρες στην Κουκουράβα και το Ρούντζι. Η Κατερίνα, το Στρατίκι και ο Πλάτανος είναι βρύσες με κρύο νερό μέσα στο χωριό.

 

χρυσομηλια

Χρυσομηλιά

 

 

ΠΑΧΤΟΥΡΙ

Σε υψόμετρο 950μ., σε μια εσοχή της Μεγάλης Ράχης και σε απόσταση 58 χλμ. από την Πύλη, βρίσκεται το χωριό που φαντάζει σαν ένα καταφύγιο ανάμεσα στις κορυφές Καταφύλι (2.200μ.), Παχτουρνέτσα (2.000μ.), Τσαρδάκι (2.000μ.) και Σουφλί (1.900μ.), που στα πόδια του απλώνεται ο Αχελώος. Στην κοινότητα ανήκει ο οικισμός του Αετού (Δοβρόι). Περίπου 300 άτομα, μένουν το χειμώνα στο χωριό, αλλά το καλοκαίρι, που οι απανταχού Παχτουριώτες επιστρέφουν, ο πληθυσμός φτάνει σχεδόν τα 1400 άτομα. Οι μόνιμοι κάτοικοι απασχολούνται κυρίως στην κτηνοτροφία, και εν μέρει στη γεωργία και στην κατασκευή του φράγματος του Αχελώου. Ελκυστικά στοιχεία της περιοχής είναι οι οξιές, τα έλατα και οι φράξοι του δάσους της Παναγίας, οι πολυάριθμες πηγές (Παλιοχώρι, Ποτιστής, Λάκκος, Μπαλτά, Παλιοστάνη, Χούνι, Τσίγκορι και λίγο μακρύτερα Παχτουρνέτσα, Σταυρός και Τσαρίτσανη) και το ρέμα Τσαγκλί. Επίσης υπάρχει ακόμη ο βιότοπος στο Αφτί, στα δυτικά του χωριού, στο πέρασμα προς την Αθαμανία, απ’ όπου είναι εύκολη η παρατήρηση αγρίων ζώων. Στη θέση Ποτιστής, βρίσκεται καταρράκτης, με είκοσι μέτρα πτώση. Στο σπήλαιο του Χουλιαρά - που πήρε το όνομά του από τον άτυχο που σκοτώθηκε προσπαθώντας να πιάσει ένα άγριο μελίσσι - φαίνονται οι πολεμίστρες πίσω από τις οποίες είχε ταμπουρωθεί το χωριό στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Στη θέση Πλάκα, ο Αχελώος σχηματίζει φυσική πέτρινη λεκάνη, κατάλληλη για κολύμπι. Ανεβαίνοντας τέλος στο Καταφύλι (μέχρι τη Παλιοστάνη με αυτοκίνητο και μετά, δύο ώρες πεζοπορία) βλέπει κανείς τη λίμνη, τα Ιωάννινα, τον κάμπο της Άρτας και τη γύρω περιοχή. Τα ερείπια της Μονής του Αγίου Γεωργίου (18 αι.) και των εκκλησιών του Αγίου Νικολάου (1858) και του Αη - Λιά (1850), οι νερόμυλοι, το μαντάνι και η ντριστέλλα Γουρνάρα, αλλά και τα παλιά σπίτια στον Αετό είναι αξιόλογα μνημεία του παρελθόντος. Οι επισκέπτες μπορούν να κάνουν ορειβασία από το Μαυρέλι στο Γαρδίκι μέσω Τσιγκουρίου. Από τον Αετό στην Παχτουρνέτσα, ακολουθώντας τη διαδρομή Αετός - Σταυρός - Παχτουρνέτσα - Λάπατα - Πύργος - Σκάλα - Αετός. 

 

Ι.Μ. ΓΚΟΥΡΑΣ - ΑΘΗΝΑΙΟΝ

Για την κορυφή Αθήναιον στα 1.212μ., η εκκίνηση γίνεται από το Μοναστήρι της Γκούρας σε υψόμετρο 780μ. Ο χρόνος ανάβασης είναι 2,5 ώρες. Διαδρομή: μονοπάτι με καλή σήμανση σε δάσος και 200 μέτρα πριν την κορυφή βραχώδες έδαφος. Από το Μοναστήρι της Γκούρας που είναι η αφετηρία ο επισκέπτης ακολουθεί το μονοπάτι και μετά από πορεία 45΄φτάνει στη θέση Κουκουρέλος απ’ όπου μπορεί να απολαύσει τη θέα του θεσσαλικού κάμπου. Στη συνέχεια μονοπάτι ελίσσεται ανάμεσα σε χαμηλή βλάστηση και φτάνει στη βάση της κορυφής. Στην κορυφή ανεβαίνει μετά από πορεία 15 λεπτών. Στην κορυφή μπορεί να δει τα ερείπια του αρχαίου κάστρου «Αθήναιον». Με συνθήκες καλής ορατότητας μπορεί να διακρίνει την λίμνη Πλαστήρα, τον Όλυμπο, τον Κίσαβο, της κορυφές του Κόζιακα, την Πύλη και μεγάλο μέρος του θεσσαλικού κάμπου.

 

ΠΕΡΤΟΥΛΙΩΤΙΚΑ ΛΙΒΑΔΙΑ - ΚΟΖΙΑΚΑΣ

Από την κορυφή Αστραπή 1901 και στα 1.100 μέτρα μπορεί να γίνει η εκκίνηση. Ο χρόνος ανάβασης είναι 3 ώρες και η διαδρομή αρχικά είναι σε καλό δρόμο και στη συνέχεια σε σημαδεμένο μονοπάτι. Απέναντι από το σαλέ του χιονοδρομικού κέντρου (υπάρχει πινακίδα με σχεδιασμένη τη διαδρομή), ακολουθεί ο επισκέπτης το δασικό δρόμο και μετά από πορεία 15΄συνεχίζει σε μονοπάτι που κινείται ομαλά μέσα έλατα, ακολουθώντας την κοίτη του ρέματος. Βγαίνοντας στο ξέφωτο, το μονοπάτι ελίσσεται στην γυμνή πλαγιά μέχρι να συναντήσει το οροπέδιο. Από αυτό το σημείο χρειάζονται 15΄για να φτάσει στο καταφύγιο, όπου υπάρχει πηγή. Από το καταφύγιο χρειάζεται μισή ώρα ανάβασης μέχρι την κορυφή Αστραπή, η οποία υψώνεται απέναντι. Αξιοθέατα: Με συνθήκες καλής ορατότητας διακρίνουμε προς βόρεια τα βουνά Γκαμήλα, Σμόλικα, Βαρνούντα, Καϊμακτσαλάν, δυτικά τα βουνά Σινιάτσικο, Βούρινο, Καμβούνια, Πιέρια, Όλυμπο, Κίσσαβο, Πήλιο, νότια τη λίμνη του Μέγδοβα την Όθρυ και τις κορυφές των Αγράφων, και δυτικά τα Τζουμέρκα, την Κακαρδίτσα, και τις κορυφές Λουπάτα, Μαρούσα, Αυγό.

 

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΤΡΙΓΓΙΑΣ

Βρίσκεται στο βουνό Τριγγία 2204μ. στη νότια Πίνδο, στα Ανοιξιάτικα Τριγγίας, και σε υψόμετρο 1450μ. Είναι γνωστό ως Καταφύγιο Τριγγίας. Είναι ιδιοκτησία της Ο.Λ. Καλαμπάκας, που έχει και τη διαχείριση. Διαθέτει στρώματα, κουβέρτες και μαξιλάρια, για 35 άτομα. Έχει θέρμανση με τζάκι ξύλων, ενώ δεν έχει ηλεκτροδότηση. Υδροδότηση υπάρχει έξω σε δεξαμενή πηγής σε απόσταση 30 μέτρα. Τηλέφωνο καταφυγίου: 2432-022386 (στην Ο.Λ. Καλαμπάκας). Λειτουργία (ανοικτό): μετά από συνεννόηση. Πληροφορίες: 2432-022386, 6972567582. Διαδρομές (από καταφύγιο): Από καταφύγιο για Τριγγία (2204μ) – Άμουτζεν (1625μ) – Κουρτιάν (Τσατσούλι 1913μ) – Καλτσα (2058μ) – Κακούραινα (1559μ) – Αμαλία (1870μ) διάσχιση Τριγγίας από καταφύγιο για Κρανιά ή Κιάτρα Μπροαστα ή Παλιοχώρι. Προσπέλαση: Από Καλαμπάκα στον Κλεινοβό (820μ) και από Κλεινοβό μέχρι το καταφύγιο από μονοπάτι ή από το δρόμο (χωματόδρομο 6χλμ)

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΚΑΤΟΥΝΑΣ

Γεωγραφική περιοχή: Νότια Πίνδος Βρίσκεται στο βουνό Κατούνα, στη νότια Πίνδο, στη Μαγγανιάρα Κατούνας, και σε υψόμετρο 1550μ. Είναι γνωστό ως Καταφύγιο Κατούνας. Είναι ιδιοκτησία του Δασικού Συν/σμου Κατούνας, που έχει και τη διαχείριση. Διαθέτει στρώματα, κουβέρτες και μαξιλάρια για 17 άτομα. Έχει
θέρμανση με τζάκι ξύλων και ηλεκτροδότηση με φωτοβολταϊκά. Υδροδότηση υπάρχει μέσα στο καταφύγιο, από δεξαμενή, έξω σε δεξαμενή πηγής σε απόσταση  800 μέτρων. Κουζίνα για ροφήματα, φαγητό. Τηλέφωνο καταφυγίου: 241-0622946 – 6944435181 - 6972310251 «Μόνιμος». Λειτουργία (ανοικτό): μετά από συνεννόηση. Διαδρομές (από καταφύγιο): Μαγγανιάρα – Τούρλα 1781μ, Μαγγανιάρα – Μπούπος 1835μ.

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΚΟΖΙΑΚΑ

Βρίσκεται στο βουνό Κερκέτιο (Κόζιακας), στη νότια Πίνδο, και στη θέση Μπακόλα, σε υψόμετρο: 1720μ. Είναι γνωστό ως Καταφύγιο Κόζιακα και είναι ιδιοκτησία του ΕΜΟΤ. Η διαχείρισή του έχει παραχωρηθεί στο Κέντρο Ανάπτυξης Καλαμπάκας – Πύλης. Διαθέτει στρώματα, κουβέρτες και μαξιλάρια για είκοσι άτομα. Έχει θέρμανση, δηλαδή τζάκι ξύλων και ηλεκτροδότηση με γεννήτρια. Η υδροδότηση γίνεται έξω σε δεξαμενή πηγής, απόσταση πηγής 50 μέτρων. Έχει κουζίνα για ροφήματα, φαγητό, αυτοεξυπηρέτηση, και γκαζιέρα. Λειτουργία (ανοικτό): Από 1-1 έως 31-12 μετά από συνεννόηση Πληροφορίες: Κέντρο Ανάπτυξης Καλαμπάκας Πύλης Α.Ε. ΚΕΝΑΚΑΠ Α.Ε., Σύλλογος Ορειβασίας Χιονοδρομίας Τρικάλων ΣΟΧΤ, Κέντρο Τουριστικών Υπηρεσιών του ΚΕΝΑΚΑΠ Α.Ε. Αξιόλογες Διαδρομές (από καταφύγιο): Περτουλιώτικα λειβάδια – καταφύγιο – κορυφή Αστραπή, Περτουλιώτικα λιβάδια – καταφύγιο – Τρύπιο Λιθάρι, Περτουλιώτικα λιβάδια – καταφύγιο – Μπέη – Πιαλεία, Περτουλιώτικα λιβάδια – καταφύγιο – Τρύπιο Λιθάρι – Γλυκομιλία – Κορομηλιά – Μετέωρα. Προσπέλαση: Σηματοδοτημένο μονοπάτι «Μονοπάτι του Κόζιακα» συνέχεια του Ε4 βλέπε χάρτες «Μονοπάτι του Κόζιακα» και «Πίνδος – Μετέωρα – Χάσια – Αχελώος. Παρατηρήσεις: Τηλέφωνο για κρατήσεις 2432-075306 Κέντρο τουριστικών Υπηρεσιών.