Άρθρα

Η Πύλη

Την Πύλη χωρίζει από τον συνοικισμό της Πόρτα-Παναγιάς ο Πορταϊκος ποταμός. Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον επισκέπτη, γιατί βρίσκεται στο κέντρο σπουδαίων βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων, αλλά και γιατί αποτελεί πέρασμα (πύλη) για τα γραφικά χωριά του Ασπροποτάμου και την Άρτα. Σήμερα είναι έδρα του ομώνυμου Δήμου και αριθμεί περίπου 2.500 κατοίκους, ενώ ολόκληρος ο Δήμος Πύλης φτάνει τους 4.500.

Στη θέση του συνοικισμού Πόρτα-Παναγιά βρισκόταν η βυζαντινή πόλη Μεγάλαι Πύλαι ή Μεγάλη Πόρτα, η οποία στην Τουρκοκρατία ονομαζόταν Πόρτα-Παζάρ. Ο Άγγλος περιηγητής W. M. Leak (Ληκ), που πέρασε από εκεί το 1810, την αναφέρει ως Απάνω Πόρτα ή Πόρτα Παναγιά, σε αντίθεση με τον καινούργιο οικισμό της Πόρτας, ο οποίος είχε ήδη αναπτυχθεί στη δεξιά όχθη του ποταμού Πορταϊκού και που τον αναφέρει ως Κάτω Πόρτα ή Πόρτα-Νικόλα. Και τα δύο ονόματα (Πύλη και Πόρτα) έχουν σχέση με τη γεωγραφική θέση της κωμόπολης. Στον συνοικισμό Πόρτα-Παναγιά γεννήθηκε ο μητροπολίτης Λαρίσης Βησσαρίων Β΄ (1490-1540) ο οποίος ανακηρύχτηκε άγιος και πολιούχος των Τρικάλων, της Καλαμπάκας και της Πύλης. Η Πύλη υπήρξε πολλές φορές πεδίο σοβαρών μαχών εξαιτίας της θέσης της. Καταστράφηκε επανειλημμένα από τους κατακτητές. Τελευταία φορά πυρπολήθηκε από τα Ιταλικά στρατεύματα την 8η Ιουνίου 1943.