Κρανιά - Δημοτικό Διαμέρισμα Καλαμπάκας

Η Κρανιά (ή Κρανέα) είναι βλάχικο ορεινό χωριό σε απόσταση 58 χλμ από την Καλαμπάκα, ανάμεσα από τα χωριά. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.150 μέτρων στις πλαγιές της νότιας Πίνδου. Η Κρανιά με τους τρεις οικισμούς της, τα Δολιανά, τα Κονάκια και το Κουκουφλί, όπως τα περισσότερα χωριά της περιοχής, ερημώνει το χειμώνα, και το καλοκαίρι ο πληθυσμός ξεπερνά τις 3.000, ενώ ο πραγματικός της πληθυσμός ειναι 363 κάτοικοι (απογραφή 2010).

Παλιότερα υπήρξε σπουδαίο κέντρο παραγωγής και εμπορίας μάλλινων υφασμάτων, τα οποία έμειναν ονομαστά ως «σκουτιά κρανιώτικα». Η υφαντική παράδοση μένει ζωντανή και σήμερα όμως πλέον η κύρια πηγή εισοδημάτων των κατοίκων είναι ο πεστροφογεννητικός σταθμός και ο κοινοτικός ξενώνας.

Ο Κρανιώτικος, παραπόταμος του Ασπροποτάμου, χωρίζει στα δύο το χωριό, αποτελώντας παράλληλα, μοναδικό βιότοπο της πέστροφας και ιδανικό προορισμό για κολύμπι τους μήνες Ιούλιου και Αύγουστο. Κατάλληλες κορυφές για ορειβασία είναι η Τριγγία και η Γκιώναλη. Τέλος, μπορεί κανείς να κάνει ιππασία στο δημόσιο δάσος.

Αξίζει να επισκεφθεί κανείς τον Ναό του Τίμιου Σταυρού Δολιανών (1770), 1.500 μ. έξω από το χωριό, ο οποίος αποτελεί μνημείο σπάνιας αρχιτεκτονικής αξίας, κυρίως λόγο της πολυπλοκότητας του κεντρικού τρούλου, καθώς επίσης και τον ναό της Αγίας Παρασκευής (1865), όπου στον περίβολό της βρίσκεται η προτομή του Αγ. Κοσμά του Αιτωλού.  Εξαιρετική θέα στα ποτάμια έχει η θέση «Ορθή Πέτρα» .

Το έτος 2001 λειτούργησε για πρώτη φορά στην Κρανιά λαογραφικό μουσείο, πρώην δημοτικό σχολείο το οποίο μετατράπηκε από ενέργειες του πολιτιστικού συλλόγου της περιοχής, διαθέτει πλήθος εκθεμάτων όπως παραδοσιακά υφαντά, αργαλειό, νυφικό κρεβάτι & σαρμανίτσα, κουζινικά καθώς και μεγάλο φωτογραφικό αρχείο.

Ο νερόμυλος της Κρανιάς ανασκευάστηκε μέσα στο πρόγραμα "Πίνδος" και παραχωρήθηκε το καλοκαίρι του 2013 από τον Δήμο Καλαμπάκας στον Πολιτιστικό Σύλλογο ο οποίος, έκτοτε, τον χρησιμοποιεί ως κέντρο πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Ο ανακαινισμένος μύλος λειτουργεί ως τόπος περιοδικών εκθέσεων, ως αναγνωστήριο και δανειστική βιβλιοθήκη με δεκάδες βιβλία, διαθέτει εντευκτήριο με επιτραπέζια παιχνίδια για παιδιά όπως και ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Ιδιαίτερα ευχάριστη είναι την 1η Αυγούστου η συνάντηση των Κρανιωτών με μουσική και νηστίσιμα παραδοσιακά φαγητά, από τον Πολ/κο Σύλλογο Κρανιάς και στις 15 Αυγούστου το κορυφαίο πανηγύρι στην εκκλησία του Τιμίου Σταυρού.

Για διαμονή προτείνεται ο ξενώνας της περιοχής με την ονομασία «Ασπροπόταμος».