ΜΕΤΕΩΡΑ παγκόσμιο μνημείο φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς

Πώς οι δυνάμεις της γης έπλασαν αυτό το μοναδικό μνημείο

Τα Μετέωρα ήταν τμήμα της κοίτης ενός μεγάλου ποταμού που οδηγούσε τα νερά του στην πανάρχαια λίμνη της Θεσσαλίας. Οι δυνάμεις της γης παρέσυραν τα λιγότερο συμπαγή τμήματα της κοίτης και άφησαν άθικτα τα πιο στέρεα. Σήμερα μπορούμε να διακρίνουμε ότι οι μάζες των όρθιων ογκόλιθων είναι σωροί από πέτρες ποταμίσιες, άμμο και λάσπη που άφησαν πίσω τους τα νερά.

Με την πάροδο του χρόνου, οι μάζες αυτές ενώθηκαν και στερεοποιήθηκαν απο την πίεση που άσκησαν πάνω τους οι υψηλότερες μάζες. Μετά ανέλαβε ο άνεμος, οι βροχές, το χιόνι και το χαλάζι, να σχηματίσουν τους καλοδουλεμένους πέτρινους κώνους όπως τους θαυμάζουμε σήμερα. Αυτά τα στέρεα κομμάτια της κοίτης τα λέμε σήμερα Μετέωρα και πράγματι μετεωρίζονται μεταξύ γης και ουρανού.

Δεν είναι πολλές οι περιοχές του πλανήτη όπου οι ζωντανές δυνάμεις της γης, τα στοιχεία της φύσης κατάφεραν να φιλοτεχνήσουν με μακρόχρονη λεπτή επεξεργασία, με τόση μαστοριά θα λέγαμε σήμερα, αυτά τα πέτρινα φυσικά οικοδομήματα.

Αυτή είναι με λίγα λόγια η ιστορία της δημιουργίας της περιοχής, όπως τουλάχιστον την ερμήνευσε ο Γερμανός γεωλόγος Αλ. Φίλιπσον που επισκέφτηκε και μελέτησε την περιοχή από τον 19ο αιώνα κιόλας.

Μετέωρα. Οι Ακροπόλεις της Ορθοδοξίας.

Αντικρίζοντας σήμερα τους βράχους στην άκρη του θεσσαλικού κάμπου, στις πύλες εισόδου προς Μακεδονία και Ήπειρο σίγουρα αναρωτιόμαστε για αυτό το θαύμα της φύσης και της ανθρώπινης δημιουργίας. Το θαύμα βεβαίως της πίστης στο Θεό. Τι είναι άραγε αυτό που συνθέτει την κατασκευή της μοναδικής αυτής περιοχής;

Στις απάτητες κορφές των βράχων ο άνθρωπος αισθάνεται ότι το θαύμα της φύσης ταυτίζεται με το θαύμα της θείας δημιουργίας. Οι βράχοι που «μετεωρίζονται» μεταξύ ουρανού και γης υποβάλλουν την ασκητική ζωή των μοναχών, την πνευματική ανάβαση για εμπνευσμένη μαρτυρία Χριστού. Οι μοναχοί κοπιάζοντας νύχτα - μέρα δέονται όχι μόνο για τη δική τους σωτηρία αλλά και υπέρ του σύμπαντος κόσμου και μαρτυρούν με τα θεάρεστα έργα που αποτυπώνονται στα μοναδικά οικοδομήματα – πολιτιστικά μνημεία και στεφανώνουν τις βραχοκορφές.

Απομόνωση – στέρηση – προσευχή.

Αυτά θέλουν πάντα να βιώσουν οι ορθόδοξοι μοναχοί και οι ορθόδοξες μοναχές. Και ασφαλώς δεν υπάρχει καταλληλότερος τόπος πάνω στη γη που να προσφέρει όλα τούτα, από τα Μετέωρα. Ένας απέραντος λιθότοπος με χίλιους περίπου βράχους διαφόρων σχημάτων και μεγεθών βρίσκεται στην άκρη των βουνών της Πίνδου. Πλησιάζοντας από τα Τρίκαλα και τον θεσσαλικό κάμπο, το τοπίο φαντάζει απόκοσμο, τρομακτικό, πνιγμένο στην καταχνιά και στη συννεφιά.

Αυτό τον τόπο της γυμνής πέτρας επέλεξαν να κάνουν το λιμάνι τους οι πρώτοι ασκητές που σκαρφάλωσαν εκεί τον 11ο αι. και έφτιαξαν τα καταφύγιά τους στις σπηλιές και τις ρωγμές του βράχου, δίπλα από τις φωλιές των αετών.

Κάτω από τα βλέμμα των ασκητών απλώνονταν μια απέραντη ερημιά. Δεν μπορεί ένας κανονικός άνθρωπος να ζήσει και να τραφεί σε εκείνους τους βραχότοπους. Μόνο οι πρώτοι ασκητές μπόρεσαν, γιατί αντιλαμβάνονταν ότι ο τόπος τούτος δεν μπορεί να είναι ανθρώπινη ιδιοκτησία, είναι μόνο θεία ιδιοκτησία. Είναι τόπος του Θεού. Είναι το πέτρινο δάσος του Ιησού.

Αυτό το πέτρινο δάσος θέλησαν οι πρώτοι μοναχοί να μετατρέψουν σε μια μεγάλη πέτρινη πολιτεία. Το υπεράνθρωπο έργο της μετατροπής των βράχων σε μοναστήρια, απαιτούσε σκληρή εργασία χιλιάδων ανθρώπων και εκατοντάδων ετών. Άνθρωποι και υλικά έπρεπε να ανέβουν στις κορφές των βράχων με ανεμόσκαλες ή με αιωρούμενα καλάθια.

Η πάλη των μοναχών με τα στοιχεία της φύσης

Οι ζωντανές δυνάμεις της φύσης, οι σεισμοί, τα νερά και οι ανέμοι έπλασαν με μεγάλη μαστοριά τον λιθότοπο των Μετεώρων. Οι ασκητές από την πλευρά τους συμπλήρωσαν το έργο αυτό, πάλεψαν με την πέτρα και με τον εαυτό τους και φύσηξαν τη ζωή στους βράχους, στεφανώνοντάς τους με μοναστήρια. Έτσι ζωντάνεψε η πέτρινη πολιτεία του Ιησού.

Εδώ και 1000 χρόνια που ανέβηκαν στις κορφές οι πρώτοι ασκητές, εδώ και 600 χρόνια που χτίστηκαν τα μοναστήρια, οι μοναχοί μετεωρίζονται μεταξύ γης και ουρανού και προσπαθούν να φτάσουν στο θείο, μέσα από τον στοχασμό να φτάσουν στην λύτρωση τη δική τους, αλλά και του σύμπαντος κόσμου.

Χαρακτηριστικό του δέους που προκαλούσε και εξακολουθεί να προκαλεί στον επισκέπτη η ανάβαση στις μονές με τον παλιό τρόπο είναι το εξής στιχούργημα του Αρχιεπισκόπου Ράσκας Γερασίμου όταν έφτασε στα Μετέωρα το 1776:

«Ερχόμενος στη Βαρλαάμ

Θωρώ το ύψος π’ όχει

Από το φόβο έλεγα

Δεν ανεβαίνω, όχι,

Και κατεβάζουν το σκοινί,

Το δίκτυ και με βάζουν

Και δένοντας τα μάτια μου

Επάνω μ΄ ανεβάζουν»

O χριστιανικός μοναχισμός ως θέωση

O χριστιανικός μοναχισμός είναι το θρησκευτικό κίνημα των λαϊκών, που με βάση το κήρυγμα του Ιησού και την αποστολική γραμματεία αναζητούν την πνευματική τελειότητα (θέωση) μέσω της αναχώρησης από τα αστικά κέντρα και της καταφυγής σε ερημικούς τόπους.

Η αρχή του ανάγεται στην περίοδο των διωγμών ενάντια των Χριστιανών και την ανάγκη ασφάλειας των μελών της Εκκλησίας μέσω της απόσυρσης σε απομονωμένες περιοχές, εκεί υποβοηθούμενοι από τις κλιματολογικές συνθήκες επιδίδονταν στην άσκηση.

Ο μοναχισμός έλαβε διαστάσεις τον 4ο αιώνα, παρουσιαζόμενος ως κίνημα διαμαρτυρίας προς την εκκοσμίκευση, η οποία παρατηρήθηκε μετά την αναγνώριση του Χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας. Τον γενικό όρο μοναχισμός ακολουθούν δύο διακριτές εκφάνσεις του, ο αναχωρητικός μοναχισμός και ο κοινοβιακός μοναχισμός. Τα Μετέωρα προσφέρονται και για τις δύο μορφές ασκητισμού.

1000 χρόνια μοναχισμός στα Μετέωρα. Το όραμα του Αθανασίου του Μετωρίτη

Όταν ο ασκητής Αθανάσιος (μετέπειτα) Μετεωρίτης, έφτασε στην περιοχή σκαρφάλωσε και φώλιασε σε μια ρωγμή του Μεγάλου Μετεώρου. Εκεί έμεινε καιρό με νηστεία και προσευχή, μέχρι που θέριεψαν τα οράματά του. Σε αυτόν τον άγριο τόπο, πλασμένο από το χέρι του Θεού, είχε έλθει η ώρα να βάλει το χέρι του και ο άνθρωπος. Έπρεπε να ολοκληρωθεί το έργο του Θεού με τα έργα του ανθρώπου. Έπρεπε σε αυτό τον άγιο τόπο να δημιουργηθεί μια μοναστική πολιτεία, ισάξια με την Ακρόπολη των Αθηνών, μόνο που οι Ακροπόλεις αυτές θα στεφάνωναν τους γύρω βράχους και θα αφιερώνονταν στο Θεό των χριστιανών.

Ο δρόμος προς τα Μετέωρα και τότε ως και σήμερα μοιάζει θεοχάρακτος. Μας προσκαλεί σε σωματική και πνευματική άσκηση. Οι πρώτοι ασκητές ζούσαν δίπλα σε φωλιές αητών και γυπών, έτρωγαν άγρια χόρτα, άγριο μέλι, λιγοστό ψωμί, τυρί, γάλα από τα γύρω κοπάδια και κρασί. Το βράδυ από τις κέλες τους μετρούσαν τα αστέρια και θαύμαζαν το μεγαλείο της πλάσης του Θεού.

Από τις κελιά στην πρώτη σκήτη

Η ίδρυση των πρώτων μονών και η οργάνωση της μοναχικής πολιτείας έγινε τον 14ο αι., όμως πολύ πιο πριν στους βράχους των Μετεώρων ζούσαν αναχωρητές. Πότε άρχισαν να καταφεύγουν στη θέση αυτή ερημίτες είναι άγνωστο. Ωστόσο μπορούμε σήμερα να προσδιορίσουμε πότε περίπου οι ελεύθεροι ασκητές άρχισαν να οργανώνονται.

Στους βράχους των Μετεώρων κατέφυγαν ερημίτες από τον 11ο αιώνα, οι οποίοι με την εισβολή των Τούρκων (1393) αυξήθηκαν και δημιούργησαν πολιτεία ολόκληρη με περισσότερα από είκοσι μοναστήρια. Eκτός από τη βαθιά πίστη, πρέπει να προσθέσουμε ως αιτίες του αναχωρητισμού και την καταπίεση, τη βαριά φορολογία και την εξαθλίωση των Ελλήνων, καθώς οι εύφορες εκτάσεις πέρασαν στα χέρια των κατακτητών. Πολλοί κάτοικοι κατέφυγαν σε ορεινές δυσπρόσιτες περιοχές, αναζητώντας την ελευθερία τους.

Από τον 11ο αι. λοιπόν, αν όχι και παλιότερα, ζούσαν στα Μετέωρα αναχωρητές σε μικρά κελιά, τις «κέλλες» και είχαν υποτυπώδη παρεκκλήσια, τα «προσευχάρια» για την καθημερινή προσευχή. Αυτοί οι ελεύθεροι ασκητές, αργότερα, στο 2ο μισό του 12ου αι., συνέστησαν την σκήτη της Δούπιανης ή σκήτη των Σταγών και συγκρότησαν την πρώτη μορφή της μοναστικής κοινωνίας των Μετεώρων με οργάνωση χαλαρή, ανάλογη με αυτή που υπάρχει ως σήμερα σε κάποιες ιδιόρρυθμες σκήτες του Αγίου Όρους.

Στην εκκλησία λοιπόν της Παναγίας Δούπιανης, οι μοναχοί από τα γύρω κελιά συγκεντρώνονταν κάθε Κυριακή για την κοινή προσευχή. Έτσι δημιουργήθηκε η πρώτη υποτυπώδης οργάνωση της μοναχικής πολιτείας. Η σκήτη υπαγόταν στην Επισκοπή Σταγών, είχε προϊστάμενο που έφερε τον τίτλο «πρώτος της σκήτης των Σταγών», κυβερνούσε τα γύρω ασκηταριά και είχε ως έδρα τον ναό της Παναγίας Δούπιανης.

Από τους πρώτους 4 πρώτους ναούς στα 24 μοναστήρια

Στα μέσα του 14ου αι. «πρώτος» της σκήτης και καθηγούμενος της μονής Δούπιανης ήταν ο Νείλος, μια από τις ηγετικές μορφές του μετεωρίτικου μοναχισμού. Με ενέργειές του πήρε η σκήτη διάφορα προνόμια και έκτισε στα γύρω σπήλαια 4 ναούς. Την ίδια εποχή η σκήτη αποσπάστηκε από την επισκοπή Σταγών και εμφανίστηκε στα Μετέωρα ο Αθανάσιος, ο οποίος ίδρυσε το Μέγα Μετέωρο και οργάνωσε κοινοβιακά την μοναχική πολιτεία των Μετεώρων, η οποία γνώρισε τότε μεγάλη ακμή.

Δεν είναι τυχαία η σκέψη του Αθανασίου, είχε άλλωστε σπουδάσει φιλοσοφία, ιστορία και μόνο ένα τέτοιο μυαλό μπόρεσε να συλλάβει την προοπτική που θα είχε ο μοναχισμός στον φοβερό αυτό βραχότοπο των Μετεώρων.

Κατά τον 15ο αι. η μοναστική ζωή στα Μετέωρα παρουσιάζει κάμψη, αλλά τον επόμενο αιώνα ανακαινίζονται τα περισσότερα μοναστήρια και κτίζονται νέα. Κατά την τουρκοκρατία οι μονές των Μετεώρων, όχι μόνο δεν γίνονται μετόχια αλλά αντίθετα γνωρίζουν μία δεύτερη μεγάλη ακμή. Οπωσδήποτε όμως οι φθορές που υφίστανται ως την τελευταία κατοχή (1941-1944) είναι πολλές. Έτσι από το πλήθος των ασκηταριών και τις 24 μονές που υπήρχαν κάποτε στα Μετέωρα, σήμερα διατηρούνται μόνο 6 μοναστήρια: της Μεταμορφώσεως (Μεγάλο Μετέωρο), του Βαρλαάμ, του Αγίου Νικολάου Αναπαυσά, της Αγίας Τριάδος, του Αγίου Στεφάνου και του Ρουσσάνου, ενώ από τις άλλες μονές και τα ασκηταριά σώζονται μόνο ερείπια που είναι ορατά επάνω στους απόκρημνους βράχους.

Οι μαστόροι των Μετεώρων

Για να παραχθεί αυτός ο πλούτος εργάστηκαν με θάρρος και πίστη εκατοντάδες άνθρωποι. Όχι μόνο μοναχοί και ασκητές, αλλά και μαστόροι, ξυλογλύπτες, μαραγκοί, μαρμαράδες, πετράδες, κτιστάδες, χαλκουργοί, κουβαλητάδες, γραφιάδες, υφάντρες, χειροτέχνες, αγιογράφοι με πρώτο τον Θεοφάνη και τους μαθητές του. Είναι οι άνθρωποι που με τον ιδρώτα τους και τις προσευχές τους έπλασαν τα Μετέωρα όπως τα ξέρουμε σήμερα σε τέτοιο βαθμό που δεν μπορείς πια να ξεχωρίσεις το βράχο από τα ανθρώπινα δημιουργήματα. Όλα αυτά οι άνθρωποι των Μετεώρων τα χρωστούν στα νάματα της πίστης και στο θάρρος τους.

Οι μοναχοί ως θεματοφύλακες της πίστης και της πνευματικής κληρονομιάς των Μετεώρων

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει και στα Μετέωρα αύξηση του αριθμού των νέων μοναχών. Σύμφωνα με μαρτυρία μιας γερόντισσας, η πνευματική ένδεια της σύγχρονης ζωής, η απουσία πνευματικών γεύσεων, ο πληθωρισμός των υλικών αγαθών, η επιδίωξη της καριέρας, της ατομικής επιτυχίας οδηγεί πολλούς νέους ανθρώπους στον μοναχισμό.

Οι μοναχοί αυτοί έχουν επίγνωση του διπλού τους καθήκοντος. Δεν πρέπει μόνο να προσεύχονται για τον κόσμο, πρέπει να προστατεύσουν, να συντηρήσουν και κυρίως να προβάλλουν την πλούσια κληρονομιά των μονών.

Αρχιτεκτονική των ποικίλων κτισμάτων, τοιχογραφίες, φορητές εικόνες, ξυλόγλυπτα, μάρμαρα, χειρόγραφοι κώδικες, ιερά σκεύη, άμφια, παμπάλαια βιβλία, άγια λείψανα, πρέπει να σωθούν και να παραδοθούν στις επόμενες γενιές. Πρέπει να σωθεί και να διαδοθεί η πολιτιστική κληρονομιά των Μετεώρων.

Η ώρα της ψυχής στους βράχους

Όταν δύει ο ήλιος οι ίσκιοι των βράχων μακραίνουν και τα Μετέωρα αλλάζουν όψη. Οι σκιές των βράχων θυμίζουν γιγάντιες μορφές καλογέρων που αγκαλιάζουν την πλάση. Ψηλά στις μονές διακρίνονται κάποια φώτα από τα κελιά των καλογέρων που προσεύχονται. Ακούγεται η καμπάνα του εσπερινού. Οι μυστικοί κραδασμοί της γης που έπλασε αυτούς τους λιθότοπους και τα σύννεφα που διασχίζουν τις ρεματιές κάτω από τους βράχους, ενώνονται με τις καμπάνες, τις ψαλμωδίες, τις προσευχές που φέρνει ο άνεμος. Είναι η ώρα της ψυχής, η ώρα των ασκητών στα 6 μοναστήρια που λειτουργούν στα Μετέωρα σήμερα. Είναι η ώρα και του προσκυνητή για τη συγνώμη, τη μετάνοια, τη λύτρωση και την ανάσταση.

Η βυζαντινή αγιογραφία τρόπος μύησης στο θείο. Η κρητική σχολή

Για αυτό το λόγο ο σημερινός προσκυνητής πρέπει να προσεγγίσουμε βιωματικά τις αγιογραφίες των μοναστηριών, είτε τοιχογραφίες, είτε φορητές εικόνες όπου ιστορούνται όχι μόνο μορφές αγίων αλλά και επεισόδια από τη Βίβλο. Ας μην ξεχνάμε πώς σε μια εποχή που λίγοι ήσαν οι εγγράμματοι η γνώση του ευαγγελίου μεταλαμπαδευόταν με δύο τρόπους. Με το κήρυγμα από άμβωνος και με την ιστόρηση των εικόνων. Ο προφορικός λόγος και οι εικόνες συνόδευαν τα όνειρα, αλλά και τους εφιάλτες των πιστών.

Στα Μετέωρα εργάστηκαν πολλοί διάσημοι εκπρόσωποι της κρητικής σχολής, όπως άλλωστε στο Άγιο Όρος και αλλού.

Βασική μέριμνα των ζωγράφων της Κρητικής Σχολής υπήρξε η αποδέσμευση από το υπερβατικό και συμβολικό στοιχείο και η υιοθέτηση της αφήγησης και της τρισδιάστατης προοπτικής. Τα χρώματα τοποθετούνται ή κατασκευάζονται με τον παραδοσιακό τρόπο (χρυσό φόντο και τεχνική της αυγοτέμπερας), που παίζουν διακριτικά με το φως.

Έτσι εκφράστηκε η διάθεση για ρεαλιστικότερη αντιμετώπιση του θείου για μια διαφορετική κοσμοθεώρηση με στόχο την έκφραση του ανθρώπινου στοιχείου.

Ανεβαίνοντας στις μονές. Πώς το δέος μετατρέπεται σε προσήλωση και ο θαυμασμός σε προσευχή.  

Η ανδρική μονή του Αγίου Νικολάου του Άσμενος ή Αναπαυσά.

Ανεβαίνοντας συναντάμε πρώτα τη μονή του Αγίου Νικολάου.

Η ανδρική μονή του Αγίου Νικολάου του Άσμενος ή Αναπαυσά είναι το πρώτο μοναστήρι που συναντάμε ακολουθώντας τον δρόμο αριστερά από το Καστράκι προς τα Μετέωρα. Επίσημοι κτήτορες της μονής θεωρούνται ο μητροπολίτης Λαρίσης Διονύσιος (+1150) και ο Έξαρχος (Πρωτοσύγγελος) Σταγών Νικάνορας.

Ο μικρός ναός, είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός του συνεπτυγμένου τύπου. Εδώ θαυμάζουμε τον ζωγραφικό διάκοσμο του καθολικού όπως ιστορήθηκε το 1527 από τον περίφημο κρητικό μοναχό και εκπρόσωπο της κρητικής Σχολής Θεοφάνη Στρελίτζα ή Μπαθά.

Ιστορούνται:

• Η αρχή της ανθρώπινης Δημιουργίας. Ο Αδάμ δίνει όνομα στα ζώα και τα πετεινά του ουρανού.

• Οι πειρασμοί της ερήμου επιτίθενται στον Ιησού.

• Η έξοδος των δαιμόνων. Ο Ιησούς διώχνει τους δαίμονες από τους ανθρώπους και τους μεταφέρει σε χοίρους που πέφτουν στα νερά της λίμνης.

• Οι ξένοι άγιοι, όπως ο Εφραίμ ο Σύρος και ο Άγιος Ιάκωβος ο Πέρσης.

Ενδιαφέρον στη Μονή προκαλεί το βρυζόνι και η ανέμη που ως πρόσφατα ανέβαζαν ανθρώπους και πράγματα στο μοναστήρι.

Η αναστήλωση του μοναστηριού που λόγω της ερήμωσης είχε αρχίσει να καταρρέει άρχισε το 1960 ενώ η συντήρηση των τοιχογραφιών του το 1961.

Η μονή του Ρουσάνου ή Αρσάνη (1288), κοινόβιον, ειλικρινές και άδολον.

Ανηφορίζοντας μέσα από τα βράχια ακούμε τα πουλιά, βλέπουμε τα σύννεφα που διαπερνούν τους βράχους και μας διαπερνά ένα πρωτόγνωρο δέος. Περνάμε την αιωρούμενη γέφυρα. Από κάτω, στην εσωτερική αυλή της μονής εκρήγνυνται τα χρώματα από τον περιποιημένο λουλουδόκηπο.

Από πάνω στην κορφή ενός ελάτου, ένα πουλί, ο τσοπανάκος, σφυρίζει σαν βοσκός που μαζεύει τα πρόβατά του.

Η Μονή μοιάζει με ουράνιο στέμμα σκαλισμένο στο βράχο. Βράχος και μονή φτιαγμένο από το ίδιο χέρι.

Η μονή ιδρύθηκε το 1288 από τους μοναχούς Νικόδημο και Βενέδικτο, ωστόσο επικρατέστερη είναι η άποψη πως ιδρυτές της ήταν πρίν από το 1545 οι ηπειρώτες μοναχοί Μάξιμος και Ιωάσαφ. Ένα μοναστήρι «κοινόβιον, ειλικρινές και άδολον» το ήθελαν οι κτήτορες τη μονή αυτή και έτσι το κατέγραψαν στη διαθήκη τους, γιατί δεν υπάρχει εκεί ατομική ιδιοκτησία, όλα ανήκουν σε όλους.

Το καθολικό, αφιερωμένο στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος είναι αγιορείτικου τύπου ναός, της παραλλαγής του δικιόνιου. Η αγιογράφηση του ναού έγινε το 1560/61 από ανώνυμους αγιογράφους της κρητικής σχολής.

Διακρίνουμε μέσα στο θαμπό φως των καντηλιών τις μορφές της Παναγίας Οδηγήτριας και του Ιησού δεξιά και αριστερά από το βημόθυρο. Στα τόξα και τις καμπύλες του μικρού καθολικού ιστορείται η τρομερή στιγμή της Δευτέρας Παρουσίας όπου ζυγιάζονται οι ψυχές των ανθρώπων προς το καλό και το κακό. Επίσης ιστορείται η θριαμβευτική στιγμή της Ανάστασης, η μόνη ελπίδα των χριστιανών. Στο μοναστηριακό συγκρότημα υπάρχει ένας ακόμη ναΐσκος, αφιερωμένος στην Αγία Βαρβάρα.

Η μονή υπέστη αρκετές λεηλασίες και αρπαγές κειμηλίων και χειρογράφων κατά την περίοδο 1941-1944. Το 1986 εγκαταστάθηκε στη μονή γυναικεία αδελφότητα. Παλιότερα η ανάβαση στη μονή γινόταν με ανεμόσκαλες ή με ξύλινες γέφυρες, αλλά το 1936 κατασκευάστηκαν οι δύο σταθερές γέφυρες που συνέδεσαν το μοναστήρι με τους άλλους μικρότερους βράχους.

Η ανδρική μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, «Μεγάλο Μετέωρο».

Στέκει πάνω στον μεγαλύτερο βράχο που ονομάζεται «Πλατύς Λίθος». Η πιο ορατή Μονή των Μετεώρων, απλωμένη σε ένα ευρύχωρο οροπέδιο. Στο Μεγάλο Μετέωρο βρίσκεται και το ασκηταριό του Αγίου Αθανασίου του Μετεωρίτου. Η ανδρική μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, ή όπως συχνά αποκαλείται «Μεγάλο Μετέωρο, είναι κτισμένη στο δυτικό τμήμα των Μετεώρων, στο ψηλότερο και μεγαλύτερο βράχο. Στα αριστερά της εισόδου βρίσκεται το ασκηταριό του Αγίου Αθανασίου του Μετεωρίτου.

Τον 14ο αι. κτίστηκε από τον Αθανάσιο και συμπληρώθηκε από το μοναχό Ιωάσαφ, πρώην πρίγκηπα και γιό του Σέρβου βασιλιά Συμεών Ούρεση, το ιερό του σημερινού καθολικού που αποτελούσε και το παλαιό καθολικό της μονής. Το παλιό αυτό καθολικό αγιογραφήθηκε το 1483. Στα 1544-45 κτίστηκε το σημερινό καθολικό, που ακολουθεί το γνωστό αρχιτεκτονικό αθωνίτικο τύπο, και το οποίο συμπεριέλαβε το παλαιό καθολικό. Το νέο καθολικό τοιχογραφήθηκε στα 1552, πιθανότατα από το ζωγράφο Ζώρζη. Στο καθολικό ιστορείται η Δευτέρα Παρουσία με έναν εντυπωσιακό πύρινο ποτάμι. Σημαντική είναι και η φορητή εικόνα της Παναγίας θρηνωδούσας με χαρακτηριστική κίνηση θρήνου του χεριού.

Την εικόνα ενός ολοκληρωμένου μοναστηριού συμπληρώνουν επίσης η τράπεζα, το μαγειρείο και το νοσοκομείο που αναστηλώθηκε τα τελευταία χρόνια. Στην τράπεζα, κατά της διάρκεια του γεύματος το μυαλό μας συγκεντρώνεται σε όσα ιστορεί ο αναγνώστης, βίους αγίων ώστε μαζί με την υλική να προσφέρεται και πνευματική τροφή. Τροφή σώματος και ψυχής, ενότητα σώματος και ψυχής.

Η ανάβαση γινόταν με ανεμόσκαλα ή με δίχτυ, βριζόνι και ανέμη που χειρίζονταν 4 καλόγεροι. Το 1923 κατασκευάστηκαν στον βράχο σήραγγα και λαξευτά σκαλοπάτια που οδηγούν στη μονή.

Η μονή της Αγίας Τριάδος

Ιδρύθηκε από το μοναχό Δομέτιο το 1438 ή σύμφωνα με άλλη άποψη το 1476. Το έτος 1476 βρίσκεται εγχάρακτο σε τοιχοποιία των κατασκευών. Το καθολικό της μονής είναι ένας δικιόνιος σταυροειδής ναός με χαμηλό τρούλο με μεταγενέστερο νάρθηκα (1689). Διαθέτει πύργο για το βρυζόνι μέσω του οποίου γινόταν η ανάβαση ανθρώπων και πραγμάτων τα παλιά χρόνια.

Οι τοιχογραφίες του νάρθηκα ιστορήθηκαν το 1692, ενώ του καθολικού στα 1741, καλύπτοντας όμως ένα παλαιότερο στρώμα τοιχογραφιών. Στο βράχο είναι λαξεμένο το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, κυκλικό ναΰδριο που βρίσκεται αριστερά, μετά την είσοδο. Χτίστηκε και αγιογραφήθηκε το 1682. Μεταξύ των ετών 1888 και 1925 σκαλίστηκε στο βράχο και πέτρινο μονοπάτι.

Στη διάρκεια της κατοχής (1941-44) οι μοναχοί εκδιώχθηκαν και η μονή της Αγίας Τριάδος παρέμεινε έρημη έως το 1961. Το μοναστήρι ανακαινίστηκε το 1972.

Παλιότερα η ανάβαση γινόταν με δίχτυ ή ανεμόσκαλα. Σήμερα στη μονή φτάνουμε από τη λαξευμένη το 1925 στο βράχο σκάλα ή με τον εναέριο μεταφορέα (τελεφερίκ) του 1970.

Η γυναικεία μονή του Αγίου Στεφάνου.

Η γυναικεία μονή του Αγίου Στεφάνου υψώνεται στο νοτιότερο βράχο των Μετεώρων. Μια μονή - αητοφωλιά πάνω από την πόλη της Καλαμπάκας που αντιστέκεται στον ίλιγγο, στο φόβο και την απειλή του θανάτου. Έτσι οραματιζόμαστε τον παράδεισο, από το μπαλκόνι που αγναντεύει τον θεσσαλικό κάμπο. Από κάτω τα πηλόχρωμα κεραμιδένα πανωφόρια της Καλαμπάκας. Πιο μακριά ο Πηνειος ποταμός. Όλα τα χρώματα της γης και του παραδείσου μπροστά μας.

Εδώ η φύση η τέχνη και ο ασκητισμός συναγωνίζονται μεταξύ τους. Σύμφωνα με την παράδοση ο βράχος κατοικήθηκε από το 1192, ενώ η μονή αναπτύχθηκε πλήρως το 14ο αι. Κτήτορας της μονής θεωρείται ο γόνος της οικογένειας των Καντακουζηνών, ο Αντώνιος. Δεύτερος κτήτορας και ανακαινιστής του αρχικού καθολικού της μονής, γύρω στα μέσα του 16ου αι. ήταν ο μοναχός Φιλόθεος.

Το 1545 η μονή έγινε σταυροπηγιακή, προνόμιο που διατηρήθηκε για 200 χρόνια περίπου. Το σημερινό καθολικό της μονής που χρονολογείται στα 1798, είναι αγιορείτικου τύπου και τιμάται στην μνήμη του Αγίου Χαραλάμπους. Το παλιό καθολικό, ένας μονόχωρος ναός, αφιερωμένος στον Άγιο Στέφανο, χτίστηκε το 1350 και τοιχογραφήθηκε στα μέσα του 16ου αι. Στη μονή φυλάσσεται η κάρα του Αγ. Χαραλάμπους. Στο μαρμάρινο πάτωμα του καθολικού βλέπουμε σκαλισμένη τη μορφή του βυζαντινού δικέφαλου αετού.

Στο ξυλόγλυπτο τέμπλο του καθολικού, πελεκημένο από μετσοβίτες μαστόρους, συνωστίζεται πλήθος πουλιών, ζώων, φυτών, μέσα στα οποία ξεχωρίζει η εξής συμβολική παράσταση. Ένας πελαργός κρατά φίδι στο ράμφος και σκίζει τα στήθια του για να στάξει αίμα και να ραντίσει τους νεοσσούς και να τους σώσει από το δηλητήριο. Όπως ακριβώς το αίμα της σταύρωσης του Ιησού έσωσε το ανθρώπινο γένος. Σώζεται επίσης ένα το παλιό βημόθυρο, ιερά άμφια.

Στη μονή λειτουργούν εργαστήρια όπου οι μοναχές επιδίδονται στα διακονήματά τους.

• Εργαστήρι αγιογραφίας όπου τηρείται η παμπάλαια βυζαντινή παράδοση και τέχνη.

• Ιεροραφείο όπου ράβονται από μοναχές ιεροράπτριες τα άμφια, τα καλύμματα της αγίας τράπεζας και τα κομποσκοίνια.

• Εργαστήρι κωδίκων όπου καταγράφονται και ταξινομούνται παλαιά χειρόγραφα, κώδικες και περγαμηνές.

• Εργαστήρι λαϊκής τέχνης όπου κατασκευάζονται τα χειροτεχνήματα που διατίθενται στο κοινό.

Στον τοίχο υπάρχει καλλιγραφημένη μια πινακίδα που γράφει: «Ο αγιογράφος ζωγραφίζοντας θεολογεί και θεολογών ζωγραφίζει».

Το κομποσκοίνι

Το κομποσκοίνι είναι φυλακτό όχι μόνο γιατί είναι προϊόν εργασίας της μοναχής που προσεύχεται καθώς το κατασκευάζει. Είναι μέσο αυτοσυγκέντρωσης. Κάθε κόμπος που περνά από τα δάκτυλα συνοδεύεται από μια προσευχή «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με».