ΤΡΙΚΑΛΑ, μια πόλη φιλική στον άνθρωπο

Ο λόφος του Κάστρου 40 στρεμμάτων και βορειότερα ο λόφος του Αηλιά, 240 στρεμμάτων είναι τεχνητά δάση πεύκης και κυπαρισσιού. Ιστορικός τόπος ο λόφος του Κάστρου με το τουριστικό περίπτερο, το ρολόϊ της πόλης και το υδραγωγείο. Χώρος αναψυχής ο λόφος του Αηλιά, με την ομώνυμη εκκλησία, το δημοτικό αναψυκτήριο. Βαθειά γόνιμα εδάφη στα οποία αναπτύχθηκε από το 1950 το δάσος των κωνοφόρων ενώ υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για πλατύφυλλα. Από κάτω αναβαίνουν δυναμικά νέα δεντράκια, η φτελιά, η δρυς, η μελικκοκιά και άλλοι φυλλοβόλοι θάμνοι. Η πεύκη αναπτύχθηκε ταχύτατα και έδωσε ψηλά δένδρα. Το βόρειο τμήμα του Αηλιά κάηκε πρόσφατα. Τα κωνοφόρα υποχωρούν με φυσικό τρόπο και αργά ή γρήγορα τη θέση τους θα πάρει η φυσική βλάστηση της περιοχής. Έτσι θα προκύψει ένα υγιέστερο, αισθητικότερο και ανθεκτικότερο στις φωτιές δάσος.

Το κάστρο κτισμένο την ελληνιστική περίοδο φέρει επικτίσματα των ρωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων αλλά και επισκευές και προσθήκες όλων των κατακτητών που διάβηκαν από αυτό τον τόπο, Καταλανών, Σέρβων και Τούρκων. Μέσα στο κάστρο βρισκόταν ο ναός της Ακραίας Αρτέμιδος (του κάστρου) και ο ναός του Ασκληπιείου (κτίσματα της αρχαιότητας). Αργότερα ο χριστιανικός ναός του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, ο τάφος του Επισκόπου Τρίκης του Ι΄ αιώνα, ο ναός της Μεταμορφώσεως του ΙΓ΄ αιώνα. Τρίκκη ήταν το παλιό όνομα της πόλης από την οποία πέρασαν Μακεδόνες, Ρωμαίοι, Σελευκίδες, Ηπειρώτες, Αθαμάνες, Γότθοι, Σλάβοι, Σαρακηνοί, Βούλγαροι, Νορμανδοί, Βλάχοι. Ως Τρίκαλα αναφέρεται η πόλη από την Άννα την Κομνηνή. Οι δύο αυτοί χώροι με το ημιφυσικό δάσος αποτελούν ένα καλό καταφύγιο για τα πουλιά της ευρύτερης περιοχής. Η θέα από τον Προφήτη Ηλία είναι περιορισμένη λόγω της βλάστησης. Πανοραμική θέα υπάρχει από το Κάστρο. Με την επέκταση της πόλης είναι πλέον ένα αστικό πάρκο, με ιδιαίτερη αξία για την αναψυχή των κατοίκων της πόλης.

Φρούριο

Το Φρούριο της πόλης κατασκευάστηκε από τον Ιουστινιανό πάνω στην αρχαία ακρόπολη της Τρίκκης κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα, με τριπλό τείχος. Ανακατασκευάστηκε αργότερα από τους Οθωμανούς, οι οποίοι το 17ο αιώνα τοποθέτησαν και ένα τεράστιο ρολόι πάνω σε πύργο, που συνοδευόταν από μια καμπάνα βάρους 650 κιλών. Το 1936 τοποθετήθηκε άλλο ρολόι, το οποίο όμως καταστράφηκε από τους Γερμανούς το 1941.

Από το ρολόι μπορεί ο επισκέπτης να έχει συνολική εικόνα της πόλης όπου το μάτι χάνεται ως τις εσχατιές του θεσσαλικού κάμπου. Το φρούριο είναι επισκέψιμο τις πρωινές ώρες. Στο τρίτο διάζωμα του φρουρίου, από τον πάτο ενός πηγαδιού, ξεκινάει τούνελ που διέσχιζε το λόφο του Προφήτη Ηλία και κατέληγε στο δρόμο προς Καλαμπάκα. Σήμερα το Φρούριο φιλοξενεί το υπαίθριο θέατρο όπου ο Δήμος οργανώνει μουσικές εκδηλώσεις. Έξω και παράλληλα από το τείχος υπάρχει ξύλινο μονοπάτι στο οποίο ο επισκέπτης μπορεί να περπατήσει κάτω από την πυκνή βλάστηση του λόφου που στεφανώνει το φρούριο.

Το Βαρούσι

Άλλη ενδιαφέρουσα βόλτα στα Τρίκαλα είναι η συνοικία Βαρούσι, η παλιά χριστιανική συνοικία των Τρικάλων στις παρυφές του Φρουρίου. Έως το 1930 θεωρούνταν η αρχοντική συνοικία των Τρικάλων με την και σήμερα είναι στο σύνολό της διατηρητέα. Εδώ ο επισκέπτης βρίσκει τις περισσότερες και παλαιότερες εκκλησίες της πόλης δίπλα στα παλιά αρχοντικά. Ένα από τα σοκάκια φέρει το όνομα ενός άξιου Τρικαλινού από την μεγάλη μουσική παράδοση των Τρικάλων, του στιχουργού Κώστα Βίρβου.

Κοντά στη συνοικία Βαρούσι βρίσκονται τα Μανάβικα, γειτονιά της παλιάς πόλης με χαρακτηριστική, ομοιόμορφη αρχιτεκτονική, που σήμερα φιλοξενεί πολλά εστιατόρια και μπαρ.

Το Κουρσούμ Τζαμί

Είναι προς τιμήν των τρικαλινών ότι, σε αντίθεση με άλλες περιοχές της Ελλάδας, η πόλης των Τρικάλων σεβάστηκε και διατήρησε ένα μοναδικό οθωμανικό μνημείο. Δίπλα στον Ληθαίο στέκει το Κουρσούμ Τζαμί, κτίσμα θαυμαστό της οθωμανικής αρχιτεκτονικής του 16ου αιώνα σχεδιασμένο από τον ελληνικής καταγωγής αρχιτέκτονα Σινάν. Το τζαμί πήρε το όνομά του από την τουρκική λέξη κουρσούμ, που σημαίνει μόλυβδος, γιατί ο θόλος του είναι μολυβοσκέπαστος. Δίπλα σώζεται το μαυσωλείο του γιου του σουλτάνου Σουλεϊμάν Οσμάν Σαχ, που κατά την παράδοση έκτισε το τζαμί επειδή στα Τρίκαλα θεραπεύτηκε από αρρώστια που τον ταλαιπωρούσε. Το τζαμί σήμερα είναι μνημείο προστατευόμενο από την UNESCO και χρησιμεύει ως χώρος εκθέσεων και ήπιων εκδηλώσεων.

Μνημεία

Δίπλα στη γέφυρα υπάρχουν τέσσερα μνημεία από την ιστορία της πόλης. Το άγαλμα του Ασκληπιού του θεού της ιατρικής που, καθώς μας παραδίδει ο Στράβων, γεννήθηκε κοντά στις όχθες του ποταμού.

Επίσης εκεί βρίσκεται το μαρμάρινο ομοίωμα της νεράιδας του Ληθαίου. Δεν υπάρχει στην Ελλάδα ποτάμι χωρίς τις νεράιδες του. Οι ελληνικές νεράιδες οι «νηρηίδες» της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας) έχουν εξαίσια όμορφα, μακριά ξανθά μαλλιά - κάποτε πράσινα - που τα χτενίζουν με χρυσό χτένι, μάτια αμυγδαλωτά, και είναι κατά κανόνα ασπροντυμένες, ζουν σε όλα τα σημεία της φύσης, σε νεραιδοπόταμους, νεραϊδόκηπους και νεραϊδόσπηλιους, όπου απάγουν εκείνους που ερωτεύονται.

Στην άλλη πλευρά διακρίνουμε τις όρθιες γροθιές του χάλκινου σύμπλεγματος των πέντε νέων που απαγχονίστηκαν την περίοδο της κατοχής από τους ναζί κατακτητές. Ένας νέος από την ομάδα μάλιστα υποχρεώθηκε να φορέσει τον ρόγχο για τρίτη φορά «πριν αφήσει στην κρεμάλα την στερνή του την πνοή», καθώς το σκοινί έσπαζε συνεχώς.

Ο παλιός σιδηροδρομικός σταθμός και το τρενάκι

Μπορεί το τρένο να έχει απαξιωθεί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε την μοναδική του συμβολή στην επικοινωνία των ανθρώπων σε εποχές χωρίς δρόμους και αυτοκίνητα και κυρίως την μοναδική του προσφορά στην εμπορική δραστηριότητα του θεσσαλικού κάμπου. Σήμερα κόσμημα και αρχιτεκτονικό μνημείο για την πόλη των Τρικάλων είναι ο Σιδηροδρομικός Σταθμός στο τέρμα της οδού Ασκληπιού. Το κτίριο είναι του 1886 της γαλλικής κατασκευαστικής εταιρείας του δικτύου των σιδηροδρόμων την εποχή του Χαρίλαου Τρικούπη. Το κτίριο του Σταθμού ανακαινίστηκε πρόσφατα μαζί με το δίκτυο που αναβαθμίστηκε σύμφωνα με τα σύγχρονα διεθνή πρότυπα.

Έναντι του Σιδηροδρομικού Σταθμού εκτίθεται αναπαλαιωμένο το Τρενάκι, «θρυλικός Καρβουνιάρης», που αποτελεί το παρελθόν των σύγχρονων σιδηροδρόμων.

Ο Ληθαίος ποταμός

Καθοριστικό φυσικό στοιχείο που παίζει ρόλο για το κλίμα της πόλης αλλά και την χαλαρή της ατμόσφαιρα, είναι ασφαλώς το ποτάμι, ο Ληθαίος. Ο Ληθαίος είναι ένα από τα τέσσερα ποτάμια των Τρικάλων (Ληθαίος, Αγιαμονιώτης, Πηνειός, Κουρμέκης) και διασχίζει την πόλη των Τρικάλων. Αποτελεί παραπόταμο του Πηνειού ποταμού. Πηγάζει σε ύψος 500 μ. από τα Αντιχάσια όρη έχει μήκος 36 χλμ. και εκβάλλει στον Πηνειό, σε ύψος 108 μ. λίγο έξω από την πόλη των Τρικάλων. Τα νερά του χρησιμοποιούνται για άρδευση 14.000 στρεμμάτων περίπου. Παλιότερα ήταν επικίνδυνος, είχε πνίξει την πόλη στην πλημμύρα του 1907.

Ο ποταμός είναι στην καθημερινή κουβέντα για τους Τρικαλινούς και τους επισκέπτες και αποτελεί μοναδικό αξιοθέατα της πόλης. Δεδομένου ότι διασχίζει τα Τρίκαλα, οι όχθες του συνδέονται με δέκα γέφυρες, οι μισές από τις οποίες είναι πεζογέφυρες.

Ο περίπατος στις όχθες του Ληθαίου προσφέρει παχιά σκιά το καλοκαίρι από το παραποτάμιο δάσος από πλατάνια, αγριοκαστανιές και κουτσουπιές. Εδώ ο επισκέπτης μπορεί να παρατηρήσει και να ακούσει αρκετά είδη πουλιών ανάλογα με την εποχή. Χαρακτηριστικό είναι το μελωδικό τραγούδι του κότσυφα, το τίναγμα των φτερών του κύκνου, το γοργό τρεχαλητό του σμήνους πάπιας και χήνας που φωλιάζουν σε ειδικά σπιτάκια στις όχθες και μεγαλώνουν τα μικρά τους. Το φθινόπωρο τα φύλλα πέφτουν, τα χρώματα αλλάζουν ξεκινώντας από το βαθύ πράσινο, στο καφέ, στο κόκκινο και στο γκρίζο.

Είναι γνωστό ότι οι ποταμοί που διασχίζουν πόλεις, λειτουργούν και ως αεραγωγοί που εισάγουν φρέσκο αέρα και ρυθμίζουν το μικροκλίμα των πόλεων. Πόσο μάλλον που ειδικά στην περίπτωση των Τρικάλων, το ποτάμι είναι πολύ προσεγμένο. Δεν βλέπεις πουθενά σκουπίδια ή μπάζα, όπως συμβαίνει σε άλλα ποτάμια και ρέματα της χώρας. Αντιθέτως εδώ έχουν γίνει έργα διευθέτησης της όχθης του Ληθαίου, φιλικά προς τον πολίτη, τον περιπατητή, τον ποδηλάτη, τα παιδιά. Μπορείς να περπατήσεις σε διαμορφωμένο μονοπάτι και να διασχίσεις όλη την πόλη, περνώντας κάτω από τις γέφυρες, με πιο σημαντική την κεντρική γέφυρα η οποία είναι τοξωτή και μεταλλική, κατασκευάστηκε στη Γαλλία το 1886 από Γάλλους μηχανικούς (ανακατασκευάστηκε το 1996) και ενώνει την οδό Ασκληπιού (εμπορικό δρόμο) με την κεντρική πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου.

Στο σημείο αυτό ο επισκέπτης μπορεί να ανέβει στη παλιά αυτή γέφυρα και να κατευθυνθεί στον ευρύχωρο πεζόδρομο της οδού Ασκληπιού με τα σύγχρονα καταστήματα και τα καφέ της πόλης.

Μύλος Ματσόπουλου

Κοντά στη σιδηροδρομική γραμμή, βρίσκεται το Πάρκο του Μύλου Ματσόπουλου. Κατασκευάστηκε το 1884, λειτούργησε για 100 χρόνια και το 1977 κληροδοτήθηκε στο Δήμο Τρικκαίων. Το συγκρότημα του Μύλου σήμερα αποτελεί ένα ιστορικό – μνημείο βιομηχανικής τεχνολογίας, πνιγμένο στο πράσινο. Αισθητικά άρτιο, καθώς έχει μεγάλο ύψος, κράτησε την εξωτερική του πέτρινη επένδυση και στις εσωτερικές του ξύλινες εγκαταστάσεις. Ο Mύλος σήμερα, λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο, με Δημοτικό Κινηματογράφος (θερινό-χειμερινό), Δημοτικό Θέατρο και καφετέρια. Επίσης λειτουργεί συνεδριακός χώρος, και αίθουσα πολιτιστικών εκδηλώσεων.