Τα θεσμικά εργαλεία υποστήριξης των Κοιν.Σ.Επ.

Η διάδοση γνώσης θεωρείται βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας και η εφαρμογή της απαιτεί περίπλοκη οργανωτική τεχνογνωσία. Η οργάνωση της παραγωγής και διαχείρισης γνώσης και κατ’ επέκταση της διάδοσής της για κοινωνικό όφελος είναι βασικό ζητούμενο για την Κ.Ο.

Για την εξυπηρέτηση αυτού του στόχου, χρειάζονται δομές συγκέντρωσης κοινωνικού και διανοητικού κεφαλαίου, υποστήριξης κοινωφελών δράσεων, δημιουργίας ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος ανάπτυξης των Κοινωνικών Συνεταιρισμών (Κοιν.Σ.Επ.). Για τις ανάγκες συντονισμού και ενεργοποίησης όλων των εμπλεκομένων συνεταιριστών, συμπράξεων, οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών, συμμετεχόντων - συμπραττόντων εταίρων στο πλαίσιο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας απαιτείται μια τέτοια οργάνωση. Οι υποστηρικτικές δομές συγκέντρωσης κοινωνικού κεφαλαίου, όμως, χρειάζονται δομές επικοινωνίας, μεταβίβασης και εκλαΐκευσης της γνώσης στους ενδιαφερόμενους δικαιούχους και πρακτικής εξάσκησης για την ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και της απασχόλησης.

Οι δομές διαχείρισης και διάδοσης γνώσης είναι εκείνες οι οποίες μπορούν να κατευθύνουν και να συμβουλεύσουν στη συγκέντρωση κοινωνικού και διανοητικού κεφαλαίου, αλλά και χρηματικού επενδυτικού κεφαλαίου, μέσω Συμπράξεων στις οποίες συμμετέχουν και οι Κοιν.Σ.Επ. και υλοποιούν συγκεκριμένα επιχειρηματικά σχέδια.

Πρακτικά, πέρα από τις διαδικασίες συμμετοχής και διαβούλευσης σε επικοινωνιακά γεγονότα, με τη σύνθεση ψηφιακού περιεχομένου σε εγχειρίδια και πλατφόρμα ηλεκτρονικής μάθησης (e-learning), καθώς και σε σχετικό ηλεκτρονικό (wiki) ή έντυπο λεξικό, οι παραπάνω δομές δύνανται να καταστούν βιώσιμες μακροπρόθεσμα.

Αυτή η διαδικασία μπορεί να αποτελέσει θεσμική καινοτομία. Σύνδεση, δηλαδή, του υποκειμένου των κοινωνικών δικτύων με ένα σύστημα διαχείρισης της γνώσης, με αναστοχαστική λειτουργία προαγωγής της συλλογικής δημιουργίας, καθώς και διαλειτουργικότητα θεσμικών και τεχνοκρατικών εργαλείων.

Οι δομές δια βίου μάθησης ως άξονες δράσης θα πρέπει να ανταποκριθούν σε ένα ολοκληρωμένο επικοινωνιακό σύστημα με ψηφιακό επιμορφωτικό περιεχόμενο χρηστικής ενημέρωσης και συμβουλευτικής, με διαθέσιμους επιμορφωτές και συμβούλους σε στοχευμένους τομείς.

Έχοντας βάση το αντίστοιχο εκπαιδευτικό υλικό, είναι σκόπιμο να πραγματοποιηθούν μαθήματα με σεμινάρια και workshops, τα οποία θα στηριχθούν σε εκπαιδευτικά πακέτα ανά ενότητα των θεματικών της Κοινωνικής Οικονομίας. Τα μαθήματα δεν μπορούν να γίνονται από άλλους εκπαιδευτικούς φορείς, αλλά από τις ίδιες τις κοινωνικές συμπράξεις και τα περιφερειακά παρατηρητήρια.

Τα εκπαιδευτικά πακέτα οφείλουν να ανταποκρίνονται στη δόμηση ρητής γνώσης για την κοινωνική οικονομία και την επιχειρηματικότητα και να δημιουργούν κυψέλες γνώσης στις περιφερειακές δομές στήριξης. Να προσφέρονται ως εκπαιδευτικό υλικό όχι μόνον για τους συμβούλους, αλλά και για το σύστημα τηλεμάθησης, που μπορεί να λειτουργεί ως ανοικτό λαϊκό πανεπιστήμιο για την κοινωνική οικονομία μέσω διαδικτύου.

Η μείωση του κόστους των συναλλαγών, που είναι βασικός όρος της κοινωνικής οικονομίας, πρέπει να ανταποκρίνεται στη μείωση του εκπαιδευτικού κόστους με αντίστοιχη αύξηση της μάθησης, βάσει της κοινωνικοποίησης της γνώσης, στοχεύοντας παράλληλα στη διάδοση γνώσεων μέσω του συνεργατισμού και της δικτύωσης, στη μείωση του κόστους, εισάγοντας την τεχνογνωσία της κοινωνικής οικονομίας για την βιωσιμότητα επιχειρήσεων με χαμηλή κερδοφορία.

Η δημιουργία εγχειριδίων για όλους τους τομείς ανάπτυξης κοινωνικής οικονομίας και για την εξωστρέφεια αυτής της μορφής επιχειρηματικότητας, καθώς και μοντέλα επιχειρηματικών σχεδίων, τα οποία θα είναι διαθέσιμα για κοινωνικούς επιχειρηματίες, με βάση τα οποία θα πραγματοποιούνται και ειδικά σεμινάρια, καθίσταται πλέον απολύτως χρήσιμη.

Οι κοινωνικές επιχειρήσεις δύνανται να επωφεληθούν από την αναγνώριση της σημασίας του διανοητικού κεφαλαίου. Ακόμη και στις πλέον ώριμες αγορές, οι εταιρείες προσπαθούν να διαφοροποιηθούν στη βάση της διανόησης και να εντάξουν το κεφάλαιο αυτό στην ευρύτερη στρατηγική τους. Το ίδιο ισχύει για τις κοινωνικές επιχειρήσεις.

Οι εκάστοτε επιστημονικές ομάδες και η υποστήριξη που θα παρέχουν οφείλουν να συμβάλλουν στο σχεδιασμό ώστε οι πόροι και τα χρηματοδοτικά εργαλεία να κατευθυνθούν και να υποστηρίξουν την πραγματική κοινωνική οικονομία των παραγωγών προϊόντων και υπηρεσιών, δηλαδή να συμβάλλουν στον αναδραστικό στοχασμό μεταξύ των αναγκών που εκδηλώνονται στο επίπεδο πρακτικών εφαρμογών της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και των αρχών σύμφωνα με τις οποίες σχεδιάζονται οι πολιτικές χρηματοδότησης.

Θα πρέπει να εισάγουνέννοιες και πρακτικές που βοηθούν στη συγκέντρωση άυλου κεφαλαίου, όπως συστήματα διαχείρισης της γνώσης και κοινωνικό και διανοητικό κεφάλαιο, που εντέλει κινητοποιεί και τους υλικούς πόρους.

Η ανταλλαγή της γνώσης αποτελεί σημαντικό παράγοντα, που προϋποθέτει την κατανόηση, εκ μέρους των συμβούλων, ότι οι συγκεκριμένες θεωρίες και μέθοδοι συμβουλευτικής σταδιοδρομίας θα είναι προσβάσιμες σε όλους, στο κατάλληλο επίπεδο πολυπλοκότητας και λεπτομέρειας, καθώς και ότι όλοι θα αναγνωρίζουν τα υπάρχοντα επαγγελματικά πλαίσια δεξιοτήτων άλλων επαγγελματικών κατηγοριών ή τις απόψεις και τα ενδιαφέροντα των άλλων ομάδων με παραπλήσιο αντικείμενο και των εθελοντών.

Επίσης, μπορεί να έχουν ένα ρόλο ως οι κύριοι συντελεστές δράσεων επισκόπησης και αξιολόγησης, στα πλαίσια μιας στρατηγικής διασφάλισης ποιότητας.

Ένα από τα απαραίτητα χαρακτηριστικά ενός καλού συστήματος συμβουλευτικής είναι ότι πρέπει να είναι ταυτόχρονα ευρύ και να απευθύνεται σε συγκεκριμένες ομάδες-στόχους, να είναι και εκτεταμένο και εντατικό.

Τα περίπλοκα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης και οι ευκαιρίες που παρέχουν, μέσω τυπικών ή άτυπων δομών, δεν είναι τόσο ξεκάθαρα για τους περισσότερους, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι πολίτες να χρειάζονται υποστήριξη στο σχεδιασμό της σταδιοδρομίας τους, ώστε να διαλέξουν μεταξύ των διαφορετικών επιλογών εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και να διαχειριστούν με επιτυχία τη μετάβασή τους από την εκπαίδευση στην αγορά εργασίας.

Το δίκτυο των Περιφερειακών Μηχανισμών μπορεί να εκτείνεται στο σύνολο της χώρας ανά περιφερειακή ενότητα, θα παρέχει υπηρεσίες για τους κοινωνικούς επιχειρηματίες και τις κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις, με εστίαση στη διεκπεραίωση της διοικητικής διαδικασίας και την παροχή υπηρεσιών οριζόντιας συμβουλευτικής.

Οι Περιφερειακοί Μηχανισμοί μπορούν να παρέχουν τακτικές αναφορές για τις Κοιν.Σ.Eπ. της ευθύνης τους και να καταθέτουν προτάσεις για την ανάπτυξή τους.

Οι περιφερειακές δομές προβλέπεται να υλοποιήσουν προγράμματα mentoring, ομαδικής και εξατομικευμένης συμβουλευτικής, από ειδικούς συμβούλους και εμπειρογνώμονες της κοινωνικής οικονομίας και κοινωνικής επιχειρηματικότητας.

Οι εμπειρογνώμονες αυτοί θα πρέπει να ανταποκρίνονται στο ρόλο των διαχειριστών γνώσης συνεργατικών τεχνολογιών, ώστε να είναι σε θέση να προτείνουν αναδιαρθρώσεις προγραμμάτων, αναμόρφωση συστημάτων και ανακατανομή των πόρων προς όφελος παραγωγικών δράσεων, έναντι της κυρίαρχης λογικής κατάρτισης χωρίς παραγωγικό αντικείμενο.

Παράλληλα, ο ρόλος τους θα πρέπει να περιλαμβάνει τη δημιουργία και συντήρηση αποθετηρίων γνώσης για τη βελτιωμένη διάδοση γνώσης, επαναχρησιμοποίηση, μάθηση, συνεργασία και καινοτομία, μέσα από τις ίδιες τις δομές και τις επιχειρήσεις, με διαδικτυακά εργαλεία.

Με τον τρόπο αυτόν, οι διαχειριστές γνώσης μπορούν να έχουν πληθώρα επιστημονικών υποβάθρων, από πληροφοριακές επιστήμες ως επιχειρησιακή διαχείριση των συνεργατικών τεχνολογιών, που δοκιμάζονται όμως στη πράξη με κριτήριο την αποτελεσματικότητα των ίδιων των εργαλείων που προτείνουν.

Η συμμετοχή, λοιπόν, εμπειρογνωμόνων και εκπροσώπων των εμπλεκομένων φορέων με την κοινωνική οικονομία και την κοινωνική επιχειρηματικότητα σε μια επιστημονική ομάδα στήριξης κρίνεται απαραίτητη.

Συνεπώς, οι επιστημονικές ομάδες θα παρέχουν υποστήριξη, εκτός από το Υπουργείο Εργασίας, προς τους συμπράττοντες φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών, στα δίκτυα εθελοντισμού, στις κοινωνικές υπηρεσίες του Δημοσίου και στις επιτροπές που συντάσσουν τα στρατηγικά σχέδια ανάπτυξης.

Η φύση και η ποιότητα των ιδιωτικών ατομικών αποφάσεων αποτελεί τώρα ζήτημα εξαιρετικής κοινωνικής σημασίας, όπως επίσης και το εύρος και η ποιότητα των διαθέσιμων υπηρεσιών συμβουλευτικής σταδιοδρομίας για να τους στηρίξουν.

Σχετικά με τη δημιουργία επιστημονικής ομάδας, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη, συνολικά, οι ανάγκες συντονισμού και ενεργοποίησης όλων των εμπλεκομένων συνεταιριστών, Συμπράξεων, συμμετεχόντων – συμπραττόντων εταίρων στο πλαίσιο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών, καθώς και των διαμεσολαβητικών – υποστηρικτικών δομών, Δήμων, δημόσιων και ιδιωτικών επιχειρήσεων.

Επίσης, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ανάγκες μεταβίβασης και εκλαΐκευσης της γνώσης και της πρακτικής που χρειάζεται για την ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και της απασχόλησης, καθώς η ανεργία ολοένα και αυξάνεται.

Επιπρόσθετα έργα περιλαμβάνουν την κατανομή των ρόλων, την παροχή κατάρτισης, ευκαιριών ανάπτυξης και υποστηρικτικού υλικού για όλους όσους εμπλέκονται στην παροχή αυτών των υπηρεσιών.

Πολιτικές της αγοράς εργασίας, αναθεωρήσεις και τάσεις επηρεάζουν την ανάπτυξη μεμονωμένων εργασιακών ρόλων, παράγοντες που συνοδεύονται για κάποιους από την απόκτηση υψηλότερων ή πιο σχετικών με την εργασία τους προσόντων.

Η επιστημονική συμβουλευτική μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην εξασφάλιση της βιωσιμότητας του οικοσυστήματος, με τους ακόλουθους τρόπους:

• Χαράσσοντας πολιτικές σύνθεσης των κατακερματισμένων διαθέσιμων πόρων και διαμορφώνοντας εργαλεία μετασχηματισμού τους σε υλικό και ανθρώπινο κεφάλαιο.
• Χαράσσοντας πολιτικές στρατηγικής ανάπτυξης των Κοινωνικών Συμπράξεων και κοινωνικής δικτύωσης καταναλωτών και παραγωγών, δείχνοντας με ποιο τρόπο θα λειτουργήσουν αυτοί οι θεσμοί.
• Αναδεικνύοντας νέους τομείς και πρακτικές που μπορεί να κατευθυνθεί η κοινωνική επιχειρηματικότητα σε προϊόντα και υπηρεσίες.
• Υποδεικνύοντας μεθόδους μόχλευσης συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων που μπορούν να αναλάβουν πρωτοβουλίες σχετικές με την κοινωνική επιχειρηματικότητα.

Από την εφαρμογή και υλοποίηση του σχεδίου δράσης αναμένεται να προκύψουν πολυδιάστατα οφέλη από την υλοποίηση του κοινωνικού κεφαλαίου των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών. Συνοπτικά:

Ειδικότερα από τη διαμόρφωση συνθηκών για τη σύνθεση των κατακερματισμένων υλικών και ανθρώπινων πόρων, βάσει των οποίων μπορούν να δημιουργηθούν νέες κοινωνικές επιχειρήσεις, αξιοποιώντας ανενεργούς υλικούς πόρους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, κρατικών οργανισμών και ιδρυμάτων.

Οφέλη επίσης μπορούν να προκύψουν από την κινητοποίηση ανθρώπινων πόρων, μέσα από τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς, με στόχο πάντα την αντιμετώπιση της ανεργίας. Οφέλη, από τη συμμετοχή και συνεργασία με κοινωφελείς οργανισμούς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με στόχο την ανάπτυξη της παραγωγικής διαδικασίας της πραγματικής οικονομίας.

Η συνεργασία αυτή είναι βέβαιο ότι μπορεί να συμβάλλει στην καλύτερη σύνθεση των διαθέσιμων πόρων για τη συγκρότηση πρόσθετου κοινωνικού κεφαλαίου και προστιθέμενης αξίας για να διευκολυνθεί τελικά και η άντληση επενδυτικού κεφαλαίου στην ανάπτυξη των κοινωνικών επιχειρήσεων.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση από αυτή τη διαδικασία επωφελείται σε πολλαπλά επίπεδα για να εκσυγχρονίσει και να προσαρμόσει τις υπηρεσίες της στη νέα συνεργατική εποχή.

Πρώτα απ’ όλα, μπορεί να συνεχίσει να προσφέρει επαρκείς κοινωνικές υπηρεσίες στους δημότες με λιγότερο οικονομικό κόστος κι αυτό είναι επιβεβαιωμένο από τις μειωμένες δημόσιες δαπάνες εξαιτίας των μειωμένων εσόδων και της αναποτελεσματικότητας στη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων στην Τ.Α. Αυτό που συμβαίνει στην Τ.Α. δεν μπορεί πλέον να συνεχιστεί, όταν σε μια παραγωγική εργασία που απασχολούνται 10 άτομα, 3 δουλεύουν και 7 διαχειρίζονται αυτή την υπόθεση ως επιβλέποντες, προϊστάμενοι, σύμβουλοι, γραμματείς. Αντιθέτως, σε μια Κοιν.Σ.Επ 5-7 ατόμων, το πολύ 1 ασχολείται με τη διαχείριση και οι υπόλοιποι δουλεύουν παραγωγικά και δε θα πληρωθούν εάν δεν τελειώσουν τη δουλειά τους σε συγκεκριμένο χρόνο. Η διαφοροποίηση λοιπόν σε όλη αυτή την διαδικασία είναι που αποβαίνει τελικά προς όφελος του συνόλου της κοινωνίας.

Το δεύτερο χειροπιαστό όφελος είναι ότι μπορεί να αξιοποιήσει μ’ αυτό τον τρόπο ανενεργούς πόρους, δημόσια αγροκτήματα, κτίρια, εγκαταστάσεις, δημοτικές εκτάσεις, π.χ. με ήπιες μορφές ενέργειας, αντλιοστάσια, διαχείριση πρασίνου, διαχείριση αποβλήτων κ.λπ.

Το άλλο όφελος είναι η αντιμετώπιση της ανεργίας σε τοπικό επίπεδο προ-σφέροντας τη δυνατότητα περισσότεροι άνθρωποι και κυρίως νέοι που είναι άνεργοι να μετέχουν στη διαμόρφωση του κοινού προϊόντος της κοινωνίας και ως εκ τούτου να αποκτούν αγοραστική δύναμη και να συμβάλλουν στην ενίσχυση της τοπικής αγοράς. Αυτό το κοινωνικό όφελος σε τελική ανάλυση είναι που μπορεί να ελαφρύνει το βάρος του Δήμου απ’ τις κοινωνικές πιέσεις και την ανεπάρκεια των ανταποδοτικών τελών.

Αυτό που, επίσης, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι, μέσα απ’ όλη αυτήν τη διαδικασία, ο Δήμος αποκτά μεγαλύτερη διαχειριστική ικανότητα και συγκεκριμένα νέες δυνατότητες στη διαχείριση γνώσης και τη διαχείριση ανθρώπινων πόρων στο πλαίσιο του συνεργατισμού και αυτό συνολικά μπορεί να ανεβάσει την ποιότητα της συλλογικής ευφυΐας και της τοπικής διακυβέρνησης.

Το Πανελλήνιο Παρατηρητήριο Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών, ανεξάρτητα από τις αρχές που τρέχουν τα προγράμματα κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα και τα προγράμματα για την αντιμετώπιση της ανεργίας, έχει αναλάβει πρωτοβουλίες και έχει προχωρήσει σε περιφερειακές συσκέψεις με τους Δήμους σε όλη τη χώρα για τη δημιουργία των κοινωνικών αναπτυξιακών Συμπράξεων.

Η ανταπόκριση των Τ.Α. να συνεργαστεί με τα περιφερειακά παρατηρητήρια συντονισμένα για τη δημιουργία περιφερειακών Μηχανισμών Στήριξης της ανάπτυξης και προώθησης των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων (Κοιν.Σ.ΕΠ), δημιουργεί νέα δεδομένα και την ελπίδα ότι μπορούν να ξεκινήσουν και στην Ελλάδα οι διαδικασίες της οριζόντιας συνεργασίας για την κοινωνική οικονομία.

Ελπίδες ότι τελικά θα ξεπεραστούν τα γραφειοκρατικά εμπόδια και αγκυλώσεις που καθυστερούν τη δημιουργία αυτών των δομών πάνω από δέκα χρόνια.Ελπίδες ότι θα δημιουργηθεί έτσι μια οριζόντια ενότητα της κοινωνίας πολιτών και ένα επιχειρηματικό υποκείμενο για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Τακτικού
«Θεσμοί και Εφαρμογές της Κοινωνικής Οικονομίας»

e-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.">τηλ: 2108813761