Δήμος Πύλης

Στη δημοτική ενότητα Γόμφων περιλαμβάνονται οι κοινότητες:

Λυγαριάς. Η Λυγαριά (Τοπική Κοινότητα Λυγαριάς - Δημοτική Ενότητα ΓΟΜΦΩΝ), ανήκει στον δήμο ΠΥΛΗΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΤΡΙΚΑΛΩΝ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”. Η επίσημη ονομασία είναι “η Λυγαριά”. Έδρα του δήμου είναι η Πύλη και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Θεσσαλίας. Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, η Λυγαριά ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Λυγαριάς, του πρώην Δήμου ΓΟΜΦΩΝ του Νομού ΤΡΙΚΑΛΩΝ. Η Λυγαριά έχει υψόμετρο 148 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 39,4919392041 και γεωγραφικό μήκος 21,68211644. [υψ.  148μ., κ. 584].

• Γόμφων [υψ.  138μ., κ. Η παλιά ονομασία του οικισμού είναι «Ραψίστα», ενώ η καινούργια προέρχεται από τον μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας χώρο των αρχαίων Γόμφων. Ο χώρος αυτός βρίσκεται στα όρια με το Μουζάκι Καρδίτσας στη θέση «Επισκοπή», στην αριστερή όχθη του ποταμού Πάμισου. Σημαντικά ευρήματα υπάρχουν στη θέση Λογγαράκος αλλά και εντός του χωριού, όπου πολλές φορές έχουν βρεθεί τάφοι ή άλλα ευρήματα.
• Δροσερού. Το Δροσερό (Τοπική Κοινότητα Δροσερού - Δημοτική Ενότητα ΓΟΜΦΩΝ), ανήκει στον δήμο ΠΥΛΗΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΤΡΙΚΑΛΩΝ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”. Η επίσημη ονομασία είναι “το Δροσερόν”. Έδρα του δήμου είναι η Πύλη και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Θεσσαλίας. Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, το Δροσερό ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Δροσερού, του πρώην Δήμου ΓΟΜΦΩΝ του Νομού ΤΡΙΚΑΛΩΝ. Το Δροσερό έχει υψόμετρο 109 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 39,5077427831 και γεωγραφικό μήκος 21,7414825221. [υψ.110μ., κ. 479].

• Μουριάς. Η Μουριά (Τοπική Κοινότητα Μουριάς - Δημοτική Ενότητα ΓΟΜΦΩΝ), ανήκει στον δήμο ΠΥΛΗΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΤΡΙΚΑΛΩΝ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”. Η επίσημη ονομασία είναι “η Μουριά”. Έδρα του δήμου είναι η Πύλη και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Θεσσαλίας. Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, η Μουριά ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Μουριάς, του πρώην Δήμου ΓΟΜΦΩΝ του Νομού ΤΡΙΚΑΛΩΝ.Η Μουριά έχει υψόμετρο 122 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 39,4864670636 και γεωγραφικό μήκος 21,7156506551. [υψ.  110μ., κ. 618].

• Παλαιομονάστηρου [κ. 1.181]
• Πηγής. Η Πηγή (Τοπική Κοινότητα Πηγής - Δημοτική Ενότητα ΓΟΜΦΩΝ), ανήκει στον δήμο ΠΥΛΗΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΤΡΙΚΑΛΩΝ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”. Η επίσημη ονομασία είναι “η Πηγή”. Έδρα του δήμου είναι η Πύλη και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Θεσσαλίας. Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, η Πηγή ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Πηγής, του πρώην Δήμου ΓΟΜΦΩΝ του Νομού ΤΡΙΚΑΛΩΝ. Η Πηγή έχει υψόμετρο 124 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 39,5076006815 και γεωγραφικό μήκος 21,6995373482. [κ. 1.196]

Στη δημοτική ενότητα Πιαλείων περιλαμβάνονται οι κοινότητες και οικισμοί:

• Φήκης. Η Φήκη (Τοπική Κοινότητα Φήκης - Δημοτική Ενότητα ΠΙΑΛΕΙΩΝ), ανήκει στον δήμο ΠΥΛΗΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΤΡΙΚΑΛΩΝ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”. Η επίσημη ονομασία είναι “η Φήκη”. Έδρα του δήμου είναι η Πύλη και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Θεσσαλίας. Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, η Φήκη ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Φήκης, του πρώην Δήμου ΠΙΑΛΕΙΩΝ του Νομού ΤΡΙΚΑΛΩΝ. Η Φήκη έχει υψόμετρο 142 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 39,5136439594 και γεωγραφικό μήκος 21,6539570678. [κ. 1.351]. με τα χωριά Φήκη [κ. 1.104], και Δροσοπηγή [κ. 247].
• Ελευθεροχωρίου. Το Ελευθεροχώρι (Τοπική Κοινότητα Ελευθεροχωρίου - Δημοτική Ενότητα ΠΙΑΛΕΙΩΝ), ανήκει στον δήμο ΠΥΛΗΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΤΡΙΚΑΛΩΝ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”. Η επίσημη ονομασία είναι “το Ελευθεροχώριον”. Έδρα του δήμου είναι η Πύλη και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Θεσσαλίας. Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, το Ελευθεροχώρι ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Ελευθεροχωρίου, του πρώην Δήμου ΠΙΑΛΕΙΩΝ του Νομού ΤΡΙΚΑΛΩΝ. Το Ελευθεροχώρι έχει υψόμετρο 125 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 39,5256525511 και γεωγραφικό μήκος 21,6321248202. [κ. 591 ]
• Παραποτάμου [κ. 516 ] με τα χωριά Παραπόταμος [κ. 225 ], Βαλαμάνδρι [κ. 136 ] και Λιλή [κ. 155 ]. Η πλειονότητα των μονίμων κατοίκων του οικισμού Λιλή ασχολείται με γεωργικές ή κτηνοτροφικές ασχολίες. Πολλοί επιλέγουν το Λιλή, ως εναλλακτικό τόπο διαμονής σε προσιτή απόσταση από Τρίκαλα, γι' αυτό το λόγο και παρατηρείται τα τελευταία χρόνια μία ήπια πληθυσμιακή αύξηση. Ο οικισμός περιβάλλεται σχεδόν περιμετρικά από τον ποταμό Ανάποδο, παραπόταμο του Πηνειού, ενώ αγροτεμάχια σε κοντινή απόσταση καλλιεργούνται συστηματικά.
• Πιαλείας [κ. 874]. Η Πιαλεία (ή Πιάλεια) είναι χωριό στις παρυφές του Κόζιακα. Χαρακτηρίζεται από τα πανύψηλα πλατάνια του, που συνοδεύουν σε όλη τη διαδρομή του το ποτάμι που το διασχίζει. Στο λόφο Παλαιόκαστρο ανάμεσα στην Πιάλεια και το Ξυλοπάροικο, σε υψόμετρο 400 περίπου μέτρων, ήταν κτισμένη η αρχαία Πιάλεια.
• Φιλύρας [κ. 481 ]. Η Φιλύρα βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Κόζιακας σε υψόμετρο 180 μέτρων. Το έδαφος είναι ως επί το πλείστον ημιορεινό, με καθαρά πεδινές αλλά και ορεινές εκτάσεις. Η πανίδα της περιοχής περιλαμβάνει ζαρκάδια, ελάφια και αρκούδες που ζούνε σε ένα δάσος γεμάτο καστανιές, βελανιδιές, πλατάνια, και έλατα. Διάφορες πηγές υπάρχουν σε τοποθεσίες μέσα και έξω από το χωριό.

Φιλύρα

Στη δημοτική ενότητα Αιθήκων, που απλώνεται στις πλαγιές της νότιας Πίνδου, περιλαμβάνονται οι παρακάτω δημοτικές κοινότητες και οικισμοί:

• Ελάτης [κ. 952]: Ελάτη [κ. 762], Άγιος Γεώργιος [κ. 26], Βλατανέοι [κ. 14], Βλάχα [κ. 31], Λιπιότα [κ. 79], Ξυλοχώρι [κ. 40]. Η Ελάτη ή Τύρνα είναι ορεινό χωριό που βρίσκεται στο νότιο τμήμα της οροσειράς της Πίνδου, σε απόσταση 32 χλμ από την πόλη των Τρικάλων. Το χωριό είναι χτισμένo αμφιθεατρικά μέσα σε δάσος από έλατα, σε ύψος 920 μ., στο όρος Κερκέτιο (Κόζιακας). Η Ελάτη βρίσκεται κοντά στο χιονοδρομικό κέντρο του Περτουλίου.
• Αγίου Νικολάου [κ. 22]
• Αθαμανίας [κ. 132]
• Βροντερού [κ. 185]. Το Βροντερό βρίσκεται σε υψόμετρο 850μ., στον ανηφορικό δρόμο προς τον Κόζιακα, 22 χλμ. βορείως της Πύλης και καθώς ο επισκέπτης στρίβει αριστερά μέσα από την Ελάτη. Οι περίπου 200 κάτοικοι τον χειμώνα απασχολούνται κυρίως σε δασικές κτηνοτροφικές εργασίες, ενώ το καλοκαίρι, με την επιστροφή όσων κατάγονται από την κοινότητα, ο πληθυσμός της τριπλασιάζεται. Η ονομασία Βροντερό στις «βροντιές» των όπλων που έπεσαν όταν έγινε στο Λαντς το πρώτο συμβούλιο καπεταναίων, όπως οι Στουρναραίοι αλλά και ο επικηρυγμένος από τους Τούρκους Θεόδωρος Μαρκαντάς (συγγενείς του ζουν ακόμη στο χωριό). Γνωστή στην περιοχή είναι και η φράση «χαμπέρια από το Λαντς», που απηχεί τη φήμη του χωριού σαν κέντρου διάδοσης των τοπικών νέων. Το Βροντερό βρίσκεται ανάμεσα σε δυο παραποτάμους του Πορταϊκού, τον Τζαρμπάνο και το Μύλο και περιβάλλεται από καστανοδάση - το δάσος της Καργιώνας και το δάσος της Καστανώνας. Δασικός δρόμος οδηγεί στις κορυφές της Καζάρμας (= στρατώνα στα τουρκικά, 1.500μ.) και του Άνω Λάπατου (1.600μ.), απ’ όπου φαίνεται η λίμνη του Μέγδοβα και το Περτούλι.
• Γαρδικίου [κ. 518]: Γαρδίκι [κ. 361], Παλαιοχώρι [κ. 157]
• Δέσης [κ. 92]: Δέση [κ. 44], Βακάρι [κ. 28], Φορτώσι [κ. 20]. Τρικάλων.
• Δροσοχωρίου [κ. 10]. Το Δροσοχώρι είναι ένα ορεινό χωριό που βρίσκεται στα Αθαμανικά Όρη, στην Πίνδο και περιβάλλεται από τις κορυφές Τσούκα (1500 μ), Τσάρτα (1400 μ) και Αβγό (2180 μ). Το καλοκαίρι ο πληθυσμός του υπερβαίνει τους 400 κατοίκους, ενώ το χειμώνα ερημώνει εντελώς.
• Καλογήρων [κ. 217]. Οι Καλόγηροι είναι χωριό που βρίσκεται σε υψόμετρο 720μ. Το βουνό Κόζιακας, στον οποίο είναι κτισμένο το χωριό, αποτελεί τόπο έλξης πολλών βοτανολόγων εξαιτίας της σπάνιας χλωρίδας του. Τους Καλόγηρους περιβάλλουν οι κορυφές της Τσούκας (1.300μ.), του Μαυροπουλίου (1.700μ.) και της Νεράιδας (917μ.), στην οποία βρίσκεται και η σπηλιά της Νεράιδας. Στα δάση της περιοχής συναντά κανείς οξιές, δρύς, πλατάνια και έλατα. Υπάρχουν πολλές πηγές όπωςι η Σκλήθρα, η Γκούρα, η Βρυσούλα, η Γκορούλα, τα Συμιτέικα, του Λαύρου, και του ρέματος των Καλογήρων. Οι κάτοικοι του χωριού σήμερα ασχολούνται κυρίως με την υλοτομία και την γεωργοκτηνοτροφία.
• Νεραϊδοχωρίου. Το Νεραϊδοχώρι είναι ορεινό χωριό του νομού Τρικάλων. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.140 μέτρων στις πλαγιές των Κόζιακα και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς του νομού Τρικάλων. Η παλιά του ονομασία είναι Βετερνίκ. Το Νεραϊδοχώρι ανήκει στον δήμο Αιθηκών και ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 324 κάτοικοι. Πολύ κοντά στο Νεραϊδοχώρι λειτουργεί το χιονοδρομικό κέντρο του Περτουλίου, το οποίο έχει αναδείξει την περιοχή σε τουριστικό προορισμό. Το χωριό ασχολούνταν με το εμπόριο και κυρίως με την εμπορία μαλλιού. Από το Νεραϊδοχώρι καταγόταν ο Χριστόδουλος Χατζηπέτρος, ο οποίος συνεισέφερε στην Επανάσταση του 1821 και αργότερα αποτέλεσε υπασπιστής του βασιλιά Γεωργίου Α'. [κ. 324]
• Περτουλίου [κ. 198]. Το Περτούλι είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 1.150 μέτρων στις πλαγιές του Κόζιακα. Πολλά από τα σπίτια του χωριού είναι πέτρινα. Πολύ κοντά στον οικισμό λειτουργεί το χιονοδρομικό κέντρο του Περτουλίου, το οποίο έχει αναδείξει την περιοχή σε τουριστικό προορισμό. Γύρω από το Περτούλι βρίσκεται το ομώνυμο δάσος με έκταση 33.000 περίπου στρεμμάτων, διαχειριζόμενο από τη Διοίκηση Δάσους Περτουλίου, η οποία υπάγεται στο Ταμείο Διοίκησης και Διαχείρισης Πανεπιστημιακών Δασών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τα Περτουλιώτικα Λειβάδια είναι τοπίο μοναδικής ομορφιάς. Το Περτούλι είναι κτηνοτροφικό κυρίως χωριό αλλά και παραθεριστικό και βρίσκεται σε υψόμετρο 1.150 μέτρων. Εδώ μπορεί κανείς να ασχοληθεί με πολλές και διαφορετικές δραστηριότητες. Ιππασία, πεζοπορία, Τοξοβολία ,Ορειβασία στην κορφή του Κόζιακα για παράδειγμα.
• Πύρρας. Η Πύρρα είναι ορεινό χωριό. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.056μ. στις πλαγιές της νότιας Πίνδου, ανάμεσα από τις κορυφές Αυγό και Τσούμα με τα δάση οξυάς και βελανιδιάς να κυριαρχούν στο καταπληκτικό και επιβλητικό τοπίο και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς του νομού Τρικάλων. Ο πληθυσμός της σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 94 κάτοικοι. Το όνομά της το οφείλει μάλλον στο βασιλιά της περιοχής Πύρρο. Οι κάτοικοι του ορεινού αυτού οικισμού, λόγω της φύσης του εδάφους ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία με αρκετούς από αυτούς να το εγκαταλείπουν την χειμερινή περίοδο εξ αιτίας των καιρικών συνθηκών. Στην ευρύτερη περιοχή της Πύρρας στη θέση Καζάνια και στη Θέση Σαρμανίτσα, υπάρχουν πολλά ανεξερεύνητα σπήλαια με εντυπωσιακό εσωτερικό διάκοσμο. Η Πύρρα, μαζί με τα χωριά Αγιος Νικόλαος, Δέση, Δροσοχώρι, Περτούλι, Ελάτη και Νεραϊδοχώρι, περιβάλλουν μία περιοχή πλημμυρισμένη από δάση ελάτων και πεύκων που ορειοθετούν οι οροσειρές Νεραϊδα, Αυγό και Κόζιακας. Την ορεινή αυτή κοιλάδα διασχίζουν ο παραπόταμος του Αχελώου Καμναϊτικος και ο παραπόταμος του Πηνειού, Πορταϊκός. Το πανέμορφο φυσικό περιβάλλον είναι ο τόπος που ζει σημαντικός αριθμός άγριων ζώων όπως ελάφια, αγριογούρουνα, αρκούδες κ.λπ. Η Πύρρα προσφέρεται για μοναδικές πεζοπορικές και ορειβατικές διαδρομές προς Αυγό, Καμναϊτικο ποταμό, Μοναστήρι, Λάκκο, Βρύση κλπ. Αρκετά είναι τα θρησκευτικά μνημεία που υπάρχουν στην περιοχή της Πύρρας με σπoυδαιότερα το μοναστήρι της Αγίας Τριάδος στη γειτονική Δέση που είναι περισσότερο γνωστό ως μονή του Αγίου Μοδέστου (1859), το Ναό του Αγίου Νικολάου στην είσοδο της Πύρρας και το Ναό της Αγίας Παρασκευής μέσα στο χωριό. [κ. 94]

Νεραϊδοχώρι                                                                                                        Περτούλι

ΜΕΣΟΧΩΡΑ

• Η Μεσοχώρα [πρώην Βυτσίστα] είναι χτισμένη σε υψόμετρο 800 μέτρων, στο ΝΔ τμήμα του νομού, ανάμεσα στις κορυφές Μύτικας και Αβγό της νότιας Πίνδου, στα αριστερά του ποταμού Αχελώου, και σε απόσταση 73 χλμ από τα Τρίκαλα. Η χλωρίδα είναι ιδιαίτερα πλούσια με δάση ελάτης και κέδρου, βελανιδιές, κουμαριές, δασική φτέρη αλλά και χιλιάδες καρποφόρα δέντρα, ήμερα και άγρια, όπως καρυδιές, κερασιές φουντουκιές (λεπτοκαρυές), κορομηλιές, μηλιές, κρανιές, αγριαχλαδιές (γκορτσιές) κ.ά. Η ποικιλία άγριων βοτάνων είναι ιδιαίτερα πλούσια, με τη ρίγανη να επικρατεί, γεγονός που ευνοεί την παραγωγή ανθόμελου. Στην περιοχή υπάρχουν λαγοί και πέρδικες γι’ αυτό δεκάδες κυνηγοί την επισκέπτονται συχνά. Αρπακτικά πουλιά όπως ο σταυραετός, ο γύπας (όρνιο) και το γεράκι φωλιάζουν στις γύρω απόκρημνες κορυφές. Λύκοι εμφανίζονται συχνά, όπως αλεπούδες και κουνάβια καθώς και πολλά τρωκτικά όπως οι βερβέρες. Αραιά εμφανίζονται αρκούδες και μάλλον είναι το νοτιότερο σημείο εμφάνισής τους στον ελλαδικό χώρο. Πολλά πουλιά φτερουγίζουν στα γύρω δάση.
• Μοσχοφύτου [κ. 159]: Μοσχόφυτο [κ. 84], Λεπτοκαρυά [κ. 18], Ορεινή [κ. 10], Πλατανάκια [κ. 47]. Το Μοσχόφυτο είναι ένα ορεινό χωριό σε υψόμετρο 833 μέτρα. Η παλαιά ονομασία του χωριού ήταν Κορνέσι. Γύρω από το Μοσχόφυτο υψώνονται οι κορυφές της Λαιούσας και του Ξυροβουνίου. Το χωριό πήρε το όνομά του από το φυτό μόσχος. Στο Μοσχόφυτο βρίσκεται μια παλαιά εκκλησία του Προφήτη Ηλία η οποία είναι απέναντι από την πλατεία του χωριού. Το χωριό γιορτάζει τη μνήμη του Προφήτη Ηλία στις 20 Ιουλίου. Στην είσοδο του χωριού υπάρχει μια παιδική χαρά, με μία βρύση και ένα κιόσκι για να ξεκουράζονται οι επισκέπτες του. Τα σπίτια στο Μοσχόφυτο είναι πέτρινα. Η Ορεινή είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 1.120 μέτρων στις πλαγιές της νότιας Πίνδου και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς του νομού Τρικάλων. 
• Νέας Πεύκης [κ. 141]. Η Νέα Πεύκη είναι κοινότητα κτηνοτρόφων. Βρίσκεται 50 χλμ. από την Πύλη, ανατολικά της Μεσοχώρας, σε υψόμετρο 850μ. Το χειμώνα μένουν στην κοινότητα μόλις 25 άνθρωποι και το Καψάλι ερημώνει. Το καλοκαίρι, η Νέα Πεύκη και το Καψάλι ζωντανεύουν και οι 565 κάτοικοί τους γιορτάζουν το Δεκαπενταύγουστο, συμμετέχοντας στην αρχή του μήνα στο ποδοσφαιρικό τουρνουά του Ασπροποτάμου και, την ημέρα της γιορτής, με χορό μπροστά στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, λαϊκό γλέντι στην εκκλησία και στο καφενείο του χωριού, με ψητά, κλαρίνα και τραγούδι, ενώ γίνεται και η παραδοσιακή «βίζιτα» σε όσους γιορτάζουν. Το χωριό βρίσκεται ανάμεσα στα δάση των Γούπατων, της Ιταμίας και του Χατζάκου, όπου καταφεύγουν πέρδικες και λύκοι. Μέσα στο χωριό κυλά το Κακόρεμα, ενώ στην είσοδό του κυλά παραπόταμος του Αχελώου. Πάνω από το χωριό υψώνονται οι κορυφές Αβγό (2.148 μ.) και Περιβόλι (1.800 μ.), στις οποίες φθάνει κανείς με 5-6 και 2 ώρες περπάτημα, για να απολαύσει την καταπληκτική θέα της γύρω περιοχής. Κοντά στη Νέα Πεύκη και προς τη μεριά της εκκλησίας, βρίσκονται οι πηγές Βρυσούλα και Φράξος (1.200 μ.) και το σπήλαιο Αλώνια, ενώ λίγο μακρύτερα προς τα ΒΔ συναντούμε την Κόκκινη Σπηλιά.
• Παραμέρου [κ. 50]. Το Παράμερο είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 1.040 μέτρων στις πλαγιές της νότιας Πίνδου και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς του νομού Τρικάλων. Ο πληθυσμός του είναι 50 κάτοικοι. Απέχει περίπου μία ώρα και ένα τέταρτο από τα Τρίκαλα ενώ τελευταία έχει βελτιωθεί η οδική πρόσβασή του με την σήραγγα της Γκρόπας. Το χωριό κατοικείται κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες.
• Πολυνερίου [κ. 186]: Πολυνέρι [κ. 80], Παναγία [κ. 106]. Το Πολυνέρι είναι ορεινό χωριό σε υψόμετρο 760μ., και 60 χλμ. ΝΔ της Πύλης (τα τελευταία 15 σε χωματόδρομο). Είναι κτισμένο στις όχθες του Αρέντιου, παραποτάμου του Αχελώου, στα σύνορα με το νομό Καρδίτσας. Οι κάτοικοί του (γύρω στους 50 το χειμώνα, πάνω από 300 το καλοκαίρι) ασχολούνται αποκλειστικά με την κτηνοτροφία. Ξεχωρίζουν οι κορυφές Κάστρο (1.900 μ.) και Αη Λιας (1.200 μ., με θέα την Άρτα και τον Αμβρακικό).
• Μυρόφυλλο [κ. 342]. Το Μυρόφυλλο είναι ορεινό χωριό που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του νομού στα σύνορα με το νομό Άρτας. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 700 μέτρων στις ανατολικές πλαγιές των Τζουμέρκων. Ο πληθυσμός του είναι 342 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2001. Το Μυρόφυλλο ονομαζόταν Μυρόκοβο μέχρι το 1928 οπότε πήρε το σημερινό του όνομα. Το χωριό βρίσκεται σε δύσβατη και απομονωμένη περιοχή χαρακτηριστικό της οποίας είναι το ανώμαλο και σε πολλά σημεία απόκρημνο έδαφος. Τον Δεκέμβριο του 2010 λόγω έντονων βροχοπτώσεων στην περιοχή, παρασύρθηκε από τα ορμητικά νερά του πλημμυρισμένου Αχελώου η μοναδική γέφυρα που ένωνε τον οικισμό με τους νομούς Άρτας και Τρικάλων, με αποτέλεσμα να διακοπεί για ένα διάστημα η οδική σύνδεση του οικισμού με τις γύρω περιοχές.
• Άγιος Γεώργιος [κ. 48], Γκολφάρι [κ. 91], Γλίστρα [κ. 54], Καραβδαίικα [κ. 42], Μπουρνιάς [κ. 97], Πύργος [κ. 35], Φτέρη [κ. 27]
  •  

Νέα Πεύκη

Η τοπική ενότητα Μυροφύλλου βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του νομού, στα σύνορα με το νομό Άρτας και οι οικισμοί που αποτελούν την κοινότητα είναι:

Η δημοτική ενότητα Νεράιδας βρίσκεται επίσης στα νοτιοδυτικά του νομού στα σύνορα με το νομό Άρτας και οι οικισμοί που αποτελούν την κοινότητα είναι:

Νεράιδα [κ. 182], Λαφίνα [κ. 97], Αρματολικό [κ. 234], Γούρνες [κ. 17], Γράβος [κ. 21], Λεφαίικα [κ. 57], Σκλήθρα [κ. 5], Κορυφή [κ. 165], Παχτούρι [κ. 95 ], Αετός [κ. 73]. Η Νεράιδα είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 1.020 μέτρων στις πλαγιές των Τζουμέρκων και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς του νομού Τρικάλων.  Η Κορυφή είναι ένα ορεινό χωριό του Ασπροπόταμου σε περίπου 700m υψόμετρο & 80km απόσταση από τα Τρίκαλα. Απέχει απ’ την Μεσοχώρα 13,5 χλμ. Βρίσκεται στα ΝΔ του νομού Τρικάλων, στα σύνορα με την Ήπειρο (νομό Άρτας). Το παλαιό του όνομα, «Καπρό», συνδέεται με την ύπαρξη αγριόχοιρων στην περιοχή. Ο οικισμός μνημονεύεται σε οθωμανική απογραφή του 1454/55 ως «Καπόρο». Σε άλλες αναφορές τις ίδιας περιόδου, αναφέρεται και ως «Καπρόη». Το χωριό είναι κτισμένο πάνω από τον ποταμό Αχελώο ή Ασπροπόταμο (φυσικό όριο των νομών Τρικάλων και Άρτας), μεταξύ των βουνοκορφών Καταφίδι (1380 μ.) και Καπροβούνι (1100 μ.) Υδρεύεται από πηγές που πηγάζουν από τη θέση βρέματα.

Νεράιδα

ΚΟΤΡΩΝΙ (ΔΡΑΜΙΖΙ)                                                                                 

Από τα Τρίκαλα, σε απόσταση 32 χλμ. και νότια, στις πλαγιές του Κόζιακα, σε υψόμετρο 745μ. βρίσκεται σκαρφαλωμένο το Κοτρώνι. Οι 700 κάτοικοι δεν εγκαταλείπουν το χωριό τους και μένουν εκεί χειμώνα - καλοκαίρι. Μαζί με τον οικισμό Λογγιές που βρίσκεται σε υψόμετρο 300 μ. ο πληθυσμός φτάνει περίπου τα 900 άτομα. Κι από το Κοτρώνι πέρασε ο σίφουνας πολεμικών αναμετρήσεων, και χάθηκαν άνθρωποι αλλά και καταστράφηκε ο υλικός πολιτισμός και τα έργα των ανθρώπων. Ωστόσο, και σήμερα μπορεί κανείς οικοδομές του προηγούμενου αιώνα,  που διασώθηκαν, και αποτελούν χαρακτηριστικά απομεινάρια της τοπικής αρχιτεκτονικής, όπως είναι τα σπίτια των Καινούργιου (1880-1900), Κουρκούνη (1880) και Ντόβα (1860). Επιπλέον, είναι και το θελκτικό φυσικό περιβάλλον σε συνάρτηση με τα κατάφυτα δάση, τα εξαίσια μονοπάτια, το καταφύγιο στην περιοχή Κρανιά και Μπέη, οι κορυφές του Αη Λιά στα 1.600 μ., οι Λεύκες και το Παλιομάντρι  στα 1.500μ., οι πηγές (Καγκέλια, Κρανιά και Μάνα) που τρέχουν αενάως στον Κόζιακα, οι βιότοποι (Ομπράβα και Παλιομάντρι) και η ποικιλία των ειδών του ζωικού βασιλείου, κι όλα αυτά είναι χαρακτηριστικά στοιχεία του πολιτισμικού πλούτου της περιοχής που αποζημιώνουν με τον καλύτερο τρόπο τον επισκέπτη.

ΝΕΡΑΪΔΟΧΩΡΙ (ΒΕΤΕΡΝΙΚ)

Σε υψόμετρο 1.140μ. βρίσκεται το Νεραϊδοχώρι, ή Βετερνίκ όπως είναι η παλιά ονομασία, που έχει 300 μόνιμους κατοίκους, ασχολούμενους με την υλοτομία και την κτηνοτροφία. Φυσικά το καλοκαίρι το χωριό αποκτά άλλα χαρακτηριστικά, αφού πολλαπλασιάζεται ο πληθυσμός του που δημιουργεί μια ευχάριστη ατμόσφαιρα με μαζικές εκδηλώσεις. Οι κορυφές Μαρόσα στα 1.980μ., με τη μαγευτική θέα των χωριών της Μεσοχώρας, της λίμνης του Μέγδοβα στην Καρδίτσα και το θεσσαλικό κάμπο, Νεράιδα στα 2.000μ. και Λουπάτα, περιβάλλουν το χωριό. Κι εδώ η δασωμένη φύση έχει πλούσιες τις χάρες, με  πηγές, με ελατοδάση και τους ορεινούς χειμάρρους Καμιαΐτη και Κακόρεμα με ένα κτιστό μονοπάτι εκεί όπου σχηματίζεται ένα μικρό φαράγγι. Αξίζει να σημειωθεί και μια περίπου 8ωρης διάρκειας ορειβασία στη διαδρομή: Νεραϊδοχώρι - Μαντρί - Ξυλογέφυρα - Μονοπάτι Σκάλα - Γέφυρα Πέτρινη - Νεραϊδοχώρι. Αξιοσημείωτος είναι και ο ναός της Αγίας Παρασκευής (18ου αιώνα), σε μικρή απόσταση από το χωριό πάνω σ’ ένα βράχο που αγναντεύει την κοιλάδα του Περτουλιώτη καθώς απλώνεται προς τον Αχελώο και την Πύρρα. Επίσης είναι και ο ναός του Αγίου Νικολάου που, κατά την παράδοση, χρονολογείται το 1763. Δεν πρέπει να παραγνωριστεί και το γεγονός ότι το χωριό καταστράφηκε πολλές φορές και κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας αλλά και κατά τη γερμανική κατοχή (1943).

ΠΥΡΡΑ

Σε υψόμετρο 1056 μ. είναι χτισμένο το χωριό, κατά μήκος της ορεινής κοιλάδας του παραπόταμου του Αχελώου. Οι περίπου 400 κάτοικοι είναι κυρίως κτηνοτρόφοι. Λόγω του υψομέτρου σχεδόν το σύνολο των κατοίκων κατά τον χειμώνα μετακινείται στα πεδινά. Οι κορυφές Αβγό (2.145μ.), Τσούμα (1.700μ.) και Χαμένο (1.800μ.) περιβάλλουν το χωριό. Η φύση εδώ κατακλύζεται από ορεινούς χείμαρρους και αρκετές πηγές που καταλήγουν στον Καμνιαΐτικο, παραπόταμο του Αχελώου. Αλλά το φυσικό περιβάλλον εμπλουτίζεται από τις πηγές Αρνέσι, Γκούρα, Κανάλια, Κιάτρα, Λάκκος, Παππάς, και Μπασιαρίκα, καθώς επίσης και τις βρύσες του οικισμού Θώδου, Γιάνσαρο, Βούργο, Γκιντούρι. Επιπλέον, συμπληρώνεται από συμπληρώνουν δάση με οξιές και κωνοφόρα, και είναι επόμενο εκεί να συγκεντρώνονται πληθυσμοί της άγριας πανίδας της Νότιας Πίνδου. Αυτό τουλάχιστον παρατηρείται στη θέση Μπασιάρικα με κινήσεις άγριων ζώων, όπως αγριόγατας, αγριογούρουνων, αρκούδας, ζαρκαδιών, ελαφιών, κ.ά. Η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική έχει εδώ τα δικά της στοιχεία που είναι η άλλοτε Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία ή Αγίου Μοδέστου (1859) από την οποία σώζεται ο σταυροειδής με τρούλο ναός και κάποια κελιά στο κέντρο του οικισμού καθώς και ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου (17-18ος αι.). Ωστόσο υπάρχουν και σπηλαιολογικοί θησαυροί που όμως δεν έχουν αξιοποιηθεί. Πρόκειται για το σπήλαιο στη θέση Καζάνια με θαυμάσιους σταλαγμίτες και σταλακτίτες κι έναν υπόγειο καταρράκτη, καθώς επίσης και για το σπήλαιο Σαρμανίτσα.

ΔΕΣΗ

Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 1.070μ., κατά μήκος της ορεινής κοιλάδας του παραπόταμου του Αχελώου. Στην κοινότητα ανήκουν και οι οικισμοί Φορτόσι και Βακάρι. Οι περισσότεροι από τους περίπου 400 κατοίκους κατά τους θερινούς μήνες το εγκαταλείπουν τον χειμώνα λόγω των καιρικών συνθηκών. Οι ασχολίες των κατοίκων περιορίζονται στην κτηνοτροφία και την υλοτομία. Το φυσικό περιβάλλον είναι απείρου κάλλους και πρέπει να σημειωθεί ότι πάντα σημαντικό ρόλο έχουν τα δάση και το νερό. Είναι οι πηγές Γκούρα, που βρίσκεται σε απόσταση 500μ. από τον οικισμό, Γκροζόλι, Μαρτάτα, Αυγό και Γκούρα Μπαντιαμάρε, που τροφοδοτούν τους ορεινούς χείμαρρους Πασχαλιωρίτη, ρέμα της Δέσης και Καμνιαΐτικο ποταμό, που χύνεται στον Αχελώο. Δεν παραγνωρίζεται η ομορφιά που αποπνέουν οι αλπικές πλαγιές των κορυφών Αυγό (2.175μ.), Χαμένο (1.700μ.), Ξηροβούνι (1.700μ.) και Μεσοβούνι (1.800μ.), σε αρμονική συνύπαρξη με τα δάση που είναι κατάφυτα με έλατα και οξιές, καθώς και με την άγρια πανίδα (αγριόγιδα, ζαρκάδια, αρκούδες, λύκοι) και τους καταρράκτες στην Κρέμαση (120μ. πτώση του νερού) και στην Γκούρα Μπαντιαμάρε (20μ. πτώση. Ακόμη είναι και το σπήλαιο στη Γκούρα Μπαντιαμάρε, όπου διατηρούνται σταλαγμίτες και σταλακτίτες.

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ (ΚΑΜΝΙΑΪ)

Ανάμεσα στις κορυφές Καπ-Γκρας (1.950μ.) και Ξεροβούνι (1.600μ.) και μέσα στα δάση της Κηπιάς, της Μάμπλας, της Πέτρας και του Χαλικίου, και σε υψόμετρο 900μ., βρίσκεται ο Άγιος Νικόλαος. Οι κάτοικοι είναι κυρίως κτηνοτρόφοι που το χειμώνα εγκαταλείπουν το χωριό λόγω των καιρικών συνθηκών και μετακινούνται στα πεδινά. Στο χωριό παραμένουν τον χειμώνα μονάχα δέκα άτομα και η μαζική επιστροφή εκείνων που είχαν μετακινηθεί γίνεται το καλοκαίρι μαζί με τους εγκατεστημένους μόνιμα σε πόλεις Καμνιώτες, κι έτσι οι κάτοικοι φτάνουν αισίως τους 500. Είναι πλούσιο το υδάτινο περιβάλλον, αν λάβει κανείς υπόψη του τα νερά του ποταμού Καμνιαΐτικου και των πηγών της Πέτρας, της Ιτιάς, του Ντραγαγχίου, του Βρυστηρίου, των Καναλίων, του Χαλικίου. Επίσης οι περιοχές αυτές αποτελούν και βιότοπους για αρκούδες, λύκους, πέρδικες κ.ά. Ειδικά το Καπ - Γκρας, που έχει μακρά ιστορία, αφού εκεί οι κλέφτες έκαναν τα ταμπούρια τους, εποπτεύει όλη την περιοχή προς τη Τζιούρτζια, την Πολυθέα, τη Μηλιά, τη Μεσοχώρα, το Γαρδίκι και την Αθαμανία. Στο χωριό, που πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς στη διάρκεια της Κατοχής, υπάρχουν ακόμη σπίτια που χρονολογούνται στα τέλη του 19ου αιώνα.

ΔΡΟΣΟΧΩΡΙ (ΤΥΦΛΟΣΕΛΙ)                              

Σε απόσταση 72 χλμ. από τα Τρίκαλα, και σε υψόμετρο περίπου 950μ. βρίσκεται το χωριό, με 400 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία και την υλοτομία και που το χειμώνα το εγκαταλείπουν για τα πεδινά. Πάνω από το χωριό υψώνονται οι κορυφές Τσούκα (1.500μ.), Τσάρτα (1.400μ.) και Αυγό (2.180μ.). Επίσης στη θέση «Σπιτάκι» υπάρχει βιότοπος του λύκου και της αρκούδας, ενώ προσθέτουν ομορφιά στην περιοχή οι πηγές Κρύα Βρύση και Περδικόβρυση και ο καταρράκτης «Μάνα του Νερού», με πτώση νερού 8μ. Το Δροσοχώρι καταστράφηκε  από τους Γερμανούς, το 1943.

Δροσοχώρι

ΓΑΡΔΙΚΙ

Ανηφορίζοντας τις άδενδρες πλαγιές των Τζουμέρκων, και αφού έχουμε περάσει τη γέφυρα του Αλεξίου, στην κεντρική κοίτη του Αχελώου, στ’ αριστερά μας κυλά ο Μουτσιαρίτης, παραπόταμος του Αχελώου που πηγάζει από τα Τζουμέρκα. Το χωριό είναι κτισμένο στις πλαγιές του όρους Κακαρδίτσα σε υψόμετρο 1.040μ. και μαζί με τον οικισμό του Παλαιοχωρίου (Κεράσοβο) ο πληθυσμός δεν ξεπερνά τα 200 άτομα, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι κτηνοτρόφοι και υλοτόμοι. Το σημαντικό όμως είναι πως κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου, ο πληθυσμός πολλαπλασιάζεται, όπως συμβαίνει σε όλα σχεδόν τα χωριά των ορεινών Τρικάλων.
Το κλίμα του χωριού είναι ξηρό και υγιεινό και υδρεύεται από την πηγή Γκούρα (Μεγάλο Στόμα). Αξιομνημόνευτο είναι και το κοινοτικό δάσος (47.000 στρ.)  με έλατα, κέδρους και βαλανιδιές. Με δεσπόζουσες τις κορυφές Καπ Γκρας (1.930μ.), Κόκκινος Βράχος (1.407μ.) και Μακριά Ράχη (1.702μ.), ανάμεσα στους ορεινούς όγκους του βουνού Νεράιδα, κυλά ο Καμναΐτικος ποταμός. Να σημειωθεί ότι το όρος Κακαρδίτσα είναι φυσικό όριο μεταξύ της Θεσσαλίας και της Ηπείρου και από εκεί διακρίνεται η λίμνη των Ιωαννίνων, τα Άγραφα, ο Όλυμπος και τα βουνά των Φαρσάλων.

ΑΘΑΜΑΝΙΑ (ΜΟΥΤΣΙΑΡΑ)

Κάτω από την Κακαρδίτσα (2.450μ.) που είναι η ψηλότερη κορυφή των Τζουμέρκων, βρίσκεται το χωριό, απ’ όπου μπορεί κανείς να απολαύσει ένα εκπληκτικής ομορφιάς θέαμα και περιβάλλεται από άλλες τρεις ψηλές κορυφές: ΝΑ από την Περτούσα με την Δρακότρυπα, την κορυφή Κράλη και Διακόπια. Οι περίπου 800 κάτοικοι του χωριού είναι κτηνοτρόφοι και παραμένουν εκεί κατά τους θερινούς μήνες, αφού το χειμώνα λόγω του καιρού μετακινούνται στα πεδινά. Ένας ορεινός χείμαρρος διασχίζει το χωριό που χύνεται στο Μουτσιαρίτη και οι δύο «μαχαλάδες» του επικοινωνούν μ’ ένα μικρό γεφύρι ξύλινο δίνει μια ιδιαίτερη γραφικότητα στον οικισμό. Εδώ είναι τα ιστορικά μνημεία, όπως ο ναός της Αγίας Παρασκευής, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, του Αγίου Αθανασίου, του Προφήτη Ηλία, των Αγίων Αποστόλων και του Ιωάννη του Προδρόμου. Άφθονο και το νερό, αφού υπάρχουν βρύσες εντός και εκτός του οικισμού. Η βρύση στην πλατεία του χωριού, η Μπατάλα, το Αγκαθάκι, το Βαένι, και η Σκούρου αποτελούν σημεία συνάντησης και επικοινωνίας των ανθρώπων.

ΚΑΣΤΑΝΙΑ (ΚΟΥΣΤΙΑΝΑ)

Σε απόσταση 34 χλμ. δυτικά της Καλαμπάκας , σε υψόμετρο 850μ., στη νότια Πίνδο, βρίσκεται το χωριό, με πληθυσμό 150 άτομα το χειμώνα, που ξεπερνούν τα 1.200 τους καλοκαιρινούς μήνες. Επίσης, στο δρόμο για την Καλαμπάκα είναι ο οικισμός Μηλότοπος που πήρε τ’ όνομά του από τις πολλές μηλιές που καλλιεργούνται στην περιοχή. Υπάρχει εκεί πέτρινη βρύση με κιόσκι και χώρο αναψυχής για τον επισκέπτη. Η περιοχή της Καστανιάς είναι πλούσια σε καστανιές, καρυδιές, μηλιές, φουντουκιές, οξιές, έλατα και πεύκα. Αλλά είναι και τα άφθονα και κρύα νερά των πηγών Στίνος (στη θέση Γκούρα μέσα στα πλατάνια), Νίστρος, Γεωργομάνος και Σούντια στη θέση Μπούρος και τα ποτάμια Καστανιώτικος και Πριόνια. Ξεχωρίζει το δάσος του βουνού Κυνηγός ή Όμορφη ράχη (1.845μ.), που οι Καστανιώτες χάρισαν στο βασιλιά Γεώργιο Α΄, όταν αυτός επισκέφτηκε το χωριό το 1881. Για το λόγο αυτό ονομάστηκε και «Βασιλικό Δάσος». Αξιοσημείωτη είναι η θέα από τις κορυφές Κρούνες ή Στέμμα (1.239μ.), Μοράβα (1.930μ.) και Χιόλι στα νοτιοδυτικά (1.970μ.). Η γεωργοκτηνοτροφία και η υλοτομία είναι οι κύριες ασχολίες των κατοίκων. Υπάρχουν ακόμη τα αρχοντικά σπίτια - φρούρια των Δημάκη, Νικολάκη Λεβέντη και Κυρνάσιου, που είναι στενά συνδεδεμένα με τη νεότερη ιστορία του τόπου. Στο πρώτο φιλοξενήθηκαν ο Άρης Βελουχιώτης και οι αντιπρόσωποι του ΕΛΑΣ στο Βαλκανικό Συνέδριο των ανταρτών που έγινε στην Καστανιά στις 7 Ιουλίου 1943 (υπάρχει σχετική φωτογραφία με τον Άρη και αντιπροσώπους της αποστολής στο μπαλκόνι του αρχοντικού). Και τα τρία κάηκαν από τους Γερμανούς, μαζί με όλο το χωριό, στις 26 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς. Σώθηκαν μόνο η εκκλησία του Αγ. Αθανασίου (κτισμένη στα 1783 και αγιογραφημένη από τον Καλαρρυτινό ζωγράφο Δημήτριο Ζούκη) και το μοναστήρι του Αγ. Νικολάου.

ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ (ΒΕΝΤΙΣΤΑ)

Ο Αμάραντος (Βεντίστα), που θεωρείται ένα από τα καλύτερα θέρετρα της περιοχής, βρίσκεται σε υψόμετρο 900μ. και σε απόσταση 38 χλμ. από την Καλαμπάκα. Περιβάλλεται από τα δάση Σίδηρο και Ορθή Πέτρα.

Κυρίως γεωργοκτηνοτρόφοι είναι οι κάτοικοί του (80 το χειμώνα, και γύρω στους 750 το καλοκαίρι), ενώ περί τα 40 άτομα απασχολούνται στο δασικό φυτώριο της περιοχής. Το χωριό βρισκόταν παλιά στη σημερινή θέση Παλαιοχώρι. Οι άνδρες ήταν «κερατζήδες» και περιπλανώμενοι έμποροι. Σύμφωνα με την παράδοση, γύρω στα 1600, έφτασε στο χωριό επιδημία πανώλης, κι όταν πέθανε ο παπάς, οι κάτοικοι εγκατέλειψαν το μολυσμένο τόπο και μετακινήθηκαν στη σημερινή τοποθεσία Έλτσα. Μαζί τους ήταν και η κόρη του παπά Ελισάβετ (Έλτσα) που άφησε εκεί την τελευταία της πνοή. Για το λόγο αυτό η βρύση και η τοποθεσία ονομάστηκαν Έλτσα. Ακριβώς απέναντι από τη βρύση είδαν μιαν καταπράσινη πλαγιά με βελανιδιές, φτελιές, ιτιές και καστανιές και οι ξεριζωμένοι σκέφτηκαν ότι ο τόπος αυτός ήταν κατάλληλος για εγκατάσταση. Έτσι δημιουργήθηκε ο σημερινός Αμάραντος, κτισμένος στις πλαγιές του βουνού «Στινίτσα», που περιβάλλεται από τα δάση Λάλαινα, Σίδηρο και Ορθή Πέτρα, με πλούσια χλωρίδα και πανίδα (αγριοφράουλες, μανιτάρια, πέρδικες και αρκούδες). Σε δεσπόζουσα θέση είναι οι κορυφές Πάντε Μάρε (2.200μ.), οροσειρά Πίνδου (αλπική ζώνη) και Ορθή Πέτρα (1.550μ.). Υπάρχει κι ένα σπήλαιο στη Σκάλα Παλαιοχωρίου, που σε σκληρές εποχές χρησίμευσε ως καταφύγιο. Στις θέσεις Μπούρα και Γιαννούσης βρίσκονται οι παλαιότερες βρύσες τροφοδοσίας του χωριού, ενώ στη θέση Κουφορίτο λιθόκτιστη βρύση - πηγή στην είσοδο ελατοδάσους. Να σημειωθεί και η πηγή Σίδηρο στο δρόμο προς Κρανιά, μέσα σε οξιές και έλατα. Ακόμη υπάρχει εκεί το μεταβυζαντινό εξωκκλήσι των Αγίων Αναστασίας και Κωνσταντίνου.

ΚΛΕΙΝΟΣ (ΚΛΕΙΝΟΒΟΣ, ΚΑΡΟΥΤΙΑ)

Είναι ένα από τα ορεινά χωριά της νότιας Πίνδου και βρίσκεται σε υψόμετρο 848μ., σε απόσταση 35 χλμ. νοτιοδυτικά της Καλαμπάκας. Οι κάτοικοί του δεν ξεπερνούν τους 500 το χειμώνα, ενώ διπλασιάζονται τους μήνες του καλοκαιριού. Ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία (7.000 αιγοπρόβατα και 110 αγελάδες ελευθέρας βοσκής) και την υλοτομία. Ο Κλεινός περιλαμβάνει τον οικισμό Αμπέλια και αρκετούς μικρούς συνοικισμούς. Οι πηγές Καζάνι, Γκούρα και Λάκος τροφοδοτούν τον Κλεινοβίτικο, παραπόταμο του Πηνειού, ενώ ξεχωρίζουν οι κορυφές Τριγγία (2.204μ., με θέα στα Τρίκαλα, τον Όλυμπο και τα Μετέωρα), Κουριτιανός (1.912μ.) και Μπαμπά (1.950μ.). Το δάσος Αμουτζέλος, σε υψομ. 1.700μ., κατάφυτο με έλατα, πεύκα και θάμνους, η θολωτή βρύση Γκριγκόρη και το τοξωτό γεφύρι του Αγ. Γεωργίου (18ος αι.), συμπληρώνουν την ομορφιά του τοπίου. Αξιόλογα είναι τα χριστιανικά μνημεία της περιοχής. Η Ι. Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Χρυσίνου (1740) βρίσκεται στη θέση Μπουζιάνια σε 680 μ. Ιδρύθηκε μετά την καταστροφή της ομώνυμης μονής που βρισκόταν χαμηλότερα, στη θέση Χάνια Χρυσίνου και κάηκε κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου (1946-49). Σώζεται σήμερα ο μονόχωρος ναός και οι εξωτερικοί τοίχοι με τις πολεμίστρες.

ΚΑΛΟΓΡΙΑΝΗ

Το χωριό βρίσκεται 42 χλμ. νοτιοδυτικά της Καλαμπάκας (τα τελευταία 2 χλμ. σε χωματόδρομο) και σε υψόμετρο 840μ. Οι 250 κάτοικοί του ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία. Το καλοκαίρι ο πληθυσμός ξεπερά τους 700. Οι κορυφές Ρουσίδα (1.490μ.) και Μαντέμι (1.492μ.) περιστοιχίζουν το χωριό, που υδρεύεται από τις πηγές Γκούρα, Νίρλα, Λόγκτσα και Ζαχαράκαινα. Από τη Γκούρα μπορεί ο επισκέπτης να διακρίνει με ευκρίνεια τα Μετέωρα. Το δάσος της Καλογριανής αποτελεί συνιδιοκτησία της Ι. Μονής Σταγιάδων και της Κοινότητας. Σώζονται ερείπια της Ι. Μονής Αγ. Ιωάννου, ενώ στον οικισμό Μαντάνια λειτουργεί νεροτριβείο (δριστέλλα).

ΑΗΔΟΝΑ (ΑΪΒΑΝ)

Είναι ορεινή κοινότητα της νότιας Πίνδου, σε υψόμετρο 850μ., και 40 χλμ. νοτιοδυτικά της Καλαμπάκας. Οι κάτοικοί του, είναι 128 άνθρωποι το χειμώνα και 700 το καλοκαίρι και ασχολούνται κυρίως με γεωργοκτηνοτροφικές εργασίες. Το παλιό όνομα του χωριού οφείλεται στον Τούρκο πασά Γιοβάν Αϊβάν. Κατά την παράδοση, το παλιό χωριό μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση λόγω της ελονοσίας που έπληξε την περιοχή. Προς τα νότια του χωριού, υψώνονται οι κορυφές Γόζορα (1.600μ.), Τσιατσιούλη (1.790μ.) και Νεράιδα (2.078μ.). Οι πηγές Παπαρσένη, Λούτσα και Ντράμπουστι βρίσκονται σε κοντινή σχετικά απόσταση. Εδώ υπάρχει το μοναδικό Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης στη Θεσσαλία, η τεράστια Φτελιά (Ulmus Minor) της Αηδόνας.

ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙ (ΠΑΛΙΟΓΚΟΡΤΣΙΑ)

Σε απόσταση 47 χλμ. νοτιοδυτικά της Καλαμπάκας και σε υψόμετρο 1.050μ. βρίσκεται το Παλαιοχώρι, περιστοιχισμένο από τις κορυφές της Πίνδου, Κοκκινόβρυση (1.700μ.), Γκιόναλι (1.700μ.), Γκούρα (1.900μ.), Σουφλί (2.010μ.), Τριγγία (2.204μ.) και 6.000 στρ. παρθένου ελατοδάσους κατά μήκος των ποταμών Πλιάτσικα, Βλάχα, Κατωνίσθα και Κόγκια. Οι πηγές Ανάβρα (νοτίως του χωριού, στ’ αριστερά του κεντρικού δρόμου), Βλάχα (στα δυτικά μέσα σε έλατα) και Καλόγερος (2 χλμ. προς νότο), ολοκληρώνουν την ωραιότητα του τοπίου. Στη θέση Σουφλί, 50μ. κάτω από την ομώνυμη κορυφή, βρίσκεται σπήλαιο βάθους 40μ. και επιφάνειας 60 τμ. όπου αποθηκεύονταν πάγος τα παλαιότερα χρόνια. Η χλωρίδα και πανίδα της περιοχής είναι πλούσια, ενώ υπάρχει καταφύγιο θηραμάτων. Αλλοδαποί επιστήμονες έχουν ερευνήσει κατά καιρούς τα πετρώματα της περιοχής. Στην τοποθεσία Λαμπούσια υπάρχει λιθόκτιστη παλαιότατη βρύση. Πότε ακριβώς κτίστηκε το χωριό δεν είναι γνωστό. Είναι πάντως πολύ παλιό. Φαίνεται πως οι κάτοικοι της Παλαιογκορτσιάς (παλαιό όνομα), που την εγκατέλειψαν εξαιτίας κάποιας αρρώστιας, επέστρεψαν και έδωσαν στο χωριό το νέο του όνομα.

ΧΡΥΣΟΜΗΛΙΑ (ΑΠΑΝΩ ΠΕΡΛΙΑΓΚΟ)

Σε απόσταση περίπου 25 χλμ. από την Καλαμπάκα, στις βόρειες υπώρειες της κορυφής της Νεράιδας (900μ.), και απέναντι από την κορυφή του Κόζιακα,  βρίσκεται η κοινότητα Χρυσομηλιάς. Εδώ οι κάτοικοι ζουν κυρίως από την κτηνοτροφία και από εποχιακές απασχολήσεις (δασεργάτες, εργάτες γης στην Πελοπόννησο). Το χειμώνα μένουν στον οικισμό 150 - 170 οικογένειες, ενώ το καλοκαίρι ο αριθμός των κατοίκων του φτάνει τους 2.000. Στα 500μ. πάνω από τον οικισμό απλώνεται ένα δάσος από έλατα, καστανιές και κέδρους. Αν και το χωριό πυρπολήθηκε από του Γερμανούς στα 1943, εντούτοις διατηρούνται πολλά από τα παλιά πέτρινα σπίτια και τις εκκλησίες της (Αη - Λιάς, Παναγία, Αγ. Κωνσταντίνου, Αγ. Τριάδας, Αγ. Αποστόλων, Αγ. Σωτήρος, Αγ. Παρασκευής) καθώς και το μοναστήρι των Ταξιαρχών και οι γέφυρες στην Κουκουράβα και το Ρούντζι. Η Κατερίνα, το Στρατίκι και ο Πλάτανος είναι βρύσες με κρύο νερό μέσα στο χωριό.

Χρυσομηλιά

ΠΑΧΤΟΥΡΙ

Σε υψόμετρο 950μ., σε μια εσοχή της Μεγάλης Ράχης και σε απόσταση 58 χλμ. από την Πύλη, βρίσκεται το χωριό που φαντάζει σαν ένα καταφύγιο ανάμεσα στις κορυφές Καταφύλι (2.200μ.), Παχτουρνέτσα (2.000μ.), Τσαρδάκι (2.000μ.) και Σουφλί (1.900μ.), που στα πόδια του απλώνεται ο Αχελώος. Στην κοινότητα ανήκει ο οικισμός του Αετού (Δοβρόι). Περίπου 300 άτομα, μένουν το χειμώνα στο χωριό, αλλά το καλοκαίρι, που οι απανταχού Παχτουριώτες επιστρέφουν, ο πληθυσμός φτάνει σχεδόν τα 1400 άτομα. Οι μόνιμοι κάτοικοι απασχολούνται κυρίως στην κτηνοτροφία, και εν μέρει στη γεωργία και στην κατασκευή του φράγματος του Αχελώου. Ελκυστικά στοιχεία της περιοχής είναι οι οξιές, τα έλατα και οι φράξοι του δάσους της Παναγίας, οι πολυάριθμες πηγές (Παλιοχώρι, Ποτιστής, Λάκκος, Μπαλτά, Παλιοστάνη, Χούνι, Τσίγκορι και λίγο μακρύτερα Παχτουρνέτσα, Σταυρός και Τσαρίτσανη) και το ρέμα Τσαγκλί. Επίσης υπάρχει ακόμη ο βιότοπος στο Αφτί, στα δυτικά του χωριού, στο πέρασμα προς την Αθαμανία, απ’ όπου είναι εύκολη η παρατήρηση αγρίων ζώων. Στη θέση Ποτιστής, βρίσκεται καταρράκτης, με είκοσι μέτρα πτώση. Στο σπήλαιο του Χουλιαρά - που πήρε το όνομά του από τον άτυχο που σκοτώθηκε προσπαθώντας να πιάσει ένα άγριο μελίσσι - φαίνονται οι πολεμίστρες πίσω από τις οποίες είχε ταμπουρωθεί το χωριό στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Στη θέση Πλάκα, ο Αχελώος σχηματίζει φυσική πέτρινη λεκάνη, κατάλληλη για κολύμπι. Ανεβαίνοντας τέλος στο Καταφύλι (μέχρι τη Παλιοστάνη με αυτοκίνητο και μετά, δύο ώρες πεζοπορία) βλέπει κανείς τη λίμνη, τα Ιωάννινα, τον κάμπο της Άρτας και τη γύρω περιοχή. Τα ερείπια της Μονής του Αγίου Γεωργίου (18 αι.) και των εκκλησιών του Αγίου Νικολάου (1858) και του Αη - Λιά (1850), οι νερόμυλοι, το μαντάνι και η ντριστέλλα Γουρνάρα, αλλά και τα παλιά σπίτια στον Αετό είναι αξιόλογα μνημεία του παρελθόντος. Οι επισκέπτες μπορούν να κάνουν ορειβασία από το Μαυρέλι στο Γαρδίκι μέσω Τσιγκουρίου. Από τον Αετό στην Παχτουρνέτσα, ακολουθώντας τη διαδρομή Αετός - Σταυρός - Παχτουρνέτσα - Λάπατα - Πύργος - Σκάλα - Αετός. 

Ι.Μ. ΓΚΟΥΡΑΣ - ΑΘΗΝΑΙΟΝ

Για την κορυφή Αθήναιον στα 1.212μ., η εκκίνηση γίνεται από το Μοναστήρι της Γκούρας σε υψόμετρο 780μ. Ο χρόνος ανάβασης είναι 2,5 ώρες. Διαδρομή: μονοπάτι με καλή σήμανση σε δάσος και 200 μέτρα πριν την κορυφή βραχώδες έδαφος. Από το Μοναστήρι της Γκούρας που είναι η αφετηρία ο επισκέπτης ακολουθεί το μονοπάτι και μετά από πορεία 45΄φτάνει στη θέση Κουκουρέλος απ’ όπου μπορεί να απολαύσει τη θέα του θεσσαλικού κάμπου. Στη συνέχεια μονοπάτι ελίσσεται ανάμεσα σε χαμηλή βλάστηση και φτάνει στη βάση της κορυφής. Στην κορυφή ανεβαίνει μετά από πορεία 15 λεπτών. Στην κορυφή μπορεί να δει τα ερείπια του αρχαίου κάστρου «Αθήναιον». Με συνθήκες καλής ορατότητας μπορεί να διακρίνει την λίμνη Πλαστήρα, τον Όλυμπο, τον Κίσαβο, της κορυφές του Κόζιακα, την Πύλη και μεγάλο μέρος του θεσσαλικού κάμπου.

ΠΕΡΤΟΥΛΙΩΤΙΚΑ ΛΙΒΑΔΙΑ - ΚΟΖΙΑΚΑΣ

Από την κορυφή Αστραπή 1901 και στα 1.100 μέτρα μπορεί να γίνει η εκκίνηση. Ο χρόνος ανάβασης είναι 3 ώρες και η διαδρομή αρχικά είναι σε καλό δρόμο και στη συνέχεια σε σημαδεμένο μονοπάτι. Απέναντι από το σαλέ του χιονοδρομικού κέντρου (υπάρχει πινακίδα με σχεδιασμένη τη διαδρομή), ακολουθεί ο επισκέπτης το δασικό δρόμο και μετά από πορεία 15΄συνεχίζει σε μονοπάτι που κινείται ομαλά μέσα έλατα, ακολουθώντας την κοίτη του ρέματος. Βγαίνοντας στο ξέφωτο, το μονοπάτι ελίσσεται στην γυμνή πλαγιά μέχρι να συναντήσει το οροπέδιο. Από αυτό το σημείο χρειάζονται 15΄για να φτάσει στο καταφύγιο, όπου υπάρχει πηγή. Από το καταφύγιο χρειάζεται μισή ώρα ανάβασης μέχρι την κορυφή Αστραπή, η οποία υψώνεται απέναντι. Αξιοθέατα: Με συνθήκες καλής ορατότητας διακρίνουμε προς βόρεια τα βουνά Γκαμήλα, Σμόλικα, Βαρνούντα, Καϊμακτσαλάν, δυτικά τα βουνά Σινιάτσικο, Βούρινο, Καμβούνια, Πιέρια, Όλυμπο, Κίσσαβο, Πήλιο, νότια τη λίμνη του Μέγδοβα την Όθρυ και τις κορυφές των Αγράφων, και δυτικά τα Τζουμέρκα, την Κακαρδίτσα, και τις κορυφές Λουπάτα, Μαρούσα, Αυγό.

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΤΡΙΓΓΙΑΣ

Βρίσκεται στο βουνό Τριγγία 2204μ. στη νότια Πίνδο, στα Ανοιξιάτικα Τριγγίας, και σε υψόμετρο 1450μ. Είναι γνωστό ως Καταφύγιο Τριγγίας. Είναι ιδιοκτησία της Ο.Λ. Καλαμπάκας, που έχει και τη διαχείριση. Διαθέτει στρώματα, κουβέρτες και μαξιλάρια, για 35 άτομα. Έχει θέρμανση με τζάκι ξύλων, ενώ δεν έχει ηλεκτροδότηση. Υδροδότηση υπάρχει έξω σε δεξαμενή πηγής σε απόσταση 30 μέτρα. Τηλέφωνο καταφυγίου: 2432-022386 (στην Ο.Λ. Καλαμπάκας). Λειτουργία (ανοικτό): μετά από συνεννόηση. Πληροφορίες: 2432-022386, 6972567582. Διαδρομές (από καταφύγιο): Από καταφύγιο για Τριγγία (2204μ) – Άμουτζεν (1625μ) – Κουρτιάν (Τσατσούλι 1913μ) – Καλτσα (2058μ) – Κακούραινα (1559μ) – Αμαλία (1870μ) διάσχιση Τριγγίας από καταφύγιο για Κρανιά ή Κιάτρα Μπροαστα ή Παλιοχώρι. Προσπέλαση: Από Καλαμπάκα στον Κλεινοβό (820μ) και από Κλεινοβό μέχρι το καταφύγιο από μονοπάτι ή από το δρόμο (χωματόδρομο 6χλμ)

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΚΑΤΟΥΝΑΣ

Γεωγραφική περιοχή: Νότια Πίνδος Βρίσκεται στο βουνό Κατούνα, στη νότια Πίνδο, στη Μαγγανιάρα Κατούνας, και σε υψόμετρο 1550μ. Είναι γνωστό ως Καταφύγιο Κατούνας. Είναι ιδιοκτησία του Δασικού Συν/σμου Κατούνας, που έχει και τη διαχείριση. Διαθέτει στρώματα, κουβέρτες και μαξιλάρια για 17 άτομα. Έχει
θέρμανση με τζάκι ξύλων και ηλεκτροδότηση με φωτοβολταϊκά. Υδροδότηση υπάρχει μέσα στο καταφύγιο, από δεξαμενή, έξω σε δεξαμενή πηγής σε απόσταση  800 μέτρων. Κουζίνα για ροφήματα, φαγητό. Τηλέφωνο καταφυγίου: 241-0622946 – 6944435181 - 6972310251 «Μόνιμος». Λειτουργία (ανοικτό): μετά από συνεννόηση. Διαδρομές (από καταφύγιο): Μαγγανιάρα – Τούρλα 1781μ, Μαγγανιάρα – Μπούπος 1835μ.

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΚΟΖΙΑΚΑ

Βρίσκεται στο βουνό Κερκέτιο (Κόζιακας), στη νότια Πίνδο, και στη θέση Μπακόλα, σε υψόμετρο: 1720μ. Είναι γνωστό ως Καταφύγιο Κόζιακα και είναι ιδιοκτησία του ΕΜΟΤ. Η διαχείρισή του έχει παραχωρηθεί στο Κέντρο Ανάπτυξης Καλαμπάκας – Πύλης. Διαθέτει στρώματα, κουβέρτες και μαξιλάρια για είκοσι άτομα. Έχει θέρμανση, δηλαδή τζάκι ξύλων και ηλεκτροδότηση με γεννήτρια. Η υδροδότηση γίνεται έξω σε δεξαμενή πηγής, απόσταση πηγής 50 μέτρων. Έχει κουζίνα για ροφήματα, φαγητό, αυτοεξυπηρέτηση, και γκαζιέρα. Λειτουργία (ανοικτό): Από 1-1 έως 31-12 μετά από συνεννόηση Πληροφορίες: Κέντρο Ανάπτυξης Καλαμπάκας Πύλης Α.Ε. ΚΕΝΑΚΑΠ Α.Ε., Σύλλογος Ορειβασίας Χιονοδρομίας Τρικάλων ΣΟΧΤ, Κέντρο Τουριστικών Υπηρεσιών του ΚΕΝΑΚΑΠ Α.Ε. Αξιόλογες Διαδρομές (από καταφύγιο): Περτουλιώτικα λειβάδια – καταφύγιο – κορυφή Αστραπή, Περτουλιώτικα λιβάδια – καταφύγιο – Τρύπιο Λιθάρι, Περτουλιώτικα λιβάδια – καταφύγιο – Μπέη – Πιαλεία, Περτουλιώτικα λιβάδια – καταφύγιο – Τρύπιο Λιθάρι – Γλυκομιλία – Κορομηλιά – Μετέωρα. Προσπέλαση: Σηματοδοτημένο μονοπάτι «Μονοπάτι του Κόζιακα» συνέχεια του Ε4 βλέπε χάρτες «Μονοπάτι του Κόζιακα» και «Πίνδος – Μετέωρα – Χάσια – Αχελώος. Παρατηρήσεις: Τηλέφωνο για κρατήσεις 2432-075306 Κέντρο τουριστικών Υπηρεσιών.