Δήμος Καλαμπάκας

 Κορομηλιά

Κρύα Βρύση

• Τριφύλλια
• Μεγάλη Κερασιά
• Μουργκάνι
• Ορθοβούνι. Το Ορθοβούνι είναι ένα ορεινό χωριό, που απέχει περίπου 20 χλμ. από την Καλαμπάκα. Το υψόμετρό του είναι 637 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας και ο πληθυσμός του, σύμφωνα με την απογραφή του 2001, είναι 143 κάτοικοι.

• Σαρακήνα

Σαρακήνα

Η Δημοτική Ενότητα Χασίων βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του Δήμου,  ο πληθυσμός της είναι 4.244 κάτοικοι και περιλαμβάνει τις παρακάτω τοπικές κοινότητες και οικισμούς:

• Ασπροκκλησιά
• Κερασούλα
• Ψήλωμα
• Αγιόφυλλο
• Αγναντιά. Η Αγναντιά είναι χωριό που βρίσκεται 32 χλμ. βορειοδυτικά της Καλαμπάκας σε υψόμετρο 720μ., στην πλαγιά της Τζουμανάλτας. Κατοικούν 400 - 500 περίπου, γεωργοί και κτηνοτρόφοι, το χειμώνα και διπλάσιοι το καλοκαίρι. Η Αγναντιά έχει μια καταπληκτική θέα, στην οποία οφείλεται η ονομασία του χωριού. Η Αγναντιά επί τουρκοκρατίας ονομαζόταν «Οστροβός».
• Σταγιάδες. Οι Σταγιάδες είναι οικισμός χτισμένος σε υψόμετρο 750μ., στις πλαγιές των Χασίων. Έχει πραγματικό πληθυσμό 93 κατοίκους. Το χωριό είναι γνωστό για το μοναστήρι της Ι. Μ. Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Το καθολικό της μονής είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος, τετράστυλος ναός, με καλής ποιότητας τοιχογραφίες των αρχών του 17ου αι. Ο νάρθηκας του καθολικού είναι διακοσμημένος με τοιχογραφίες των μέσων του 18ου αι,, από τον Χιοναδίτης ζωγράφο Μιχαήλ του Μιχαήλ. Ενδιαφέρον είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού, που χρονολογείται στις αρχές του 18ου αι., ενώ στον ίδιο αιώνα χρονολογούνται και οι εικόνες του τέμπλου. Η χρονολογία ίδρυσης του μοναστηριού είναι άγνωστη ενώ ελάχιστα είναι γνωστά και για την ιστορία του. Κατά την παράδοση χτίστηκε το 1004, γι αυτό και το 2004 έγινε πανηγυρικός εορτασμός των 1000 χρόνων.
• Αχλαδέα
• Θεοτόκος
• Γάβρος
• Άγιος Δημήτριος
• Κακοπλεύρι. Το Κακοπλεύρι είναι χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 900 μέτρων, στις πλαγιές των Χασίων. Βρίσκεται στον ορεινό όγκο των Χασίων, 32 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Καλαμπάκας. Έχει πραγματικό πληθυσμό 453 κατοίκους. Το δέντρο που κυριαρχεί στην περιοχή είναι η μαύρη πεύκη.
• Ξηρόκαμπος
• Οξύνεια
• Μύκανη
• Σκεπάρι

Αγναντιά

Η Δημοτική Ενότητα Μαλακασίου βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του Δήμου, στις πλαγιές της νότιας Πίνδου. Ο πληθυσμός της είναι 2.064 κάτοικοι και περιλαμβάνει τις παρακάτω τοπικές κοινότητες και οικισμούς:

• Παναγία.  Η Παναγία (πρώην Νέα Κουτσούφλιανη) είναι χωριό στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού και στα σύνορα Θεσσαλίας και Ηπείρου. Έχει υψόμετρο 800 μέτρα και κυκλώνεται από γιγάντιες ορεινές διακλαδώσεις της Πίνδου, που την προστατεύουν από τους ανέμους και τις απότομες καιρικές αλλαγές. Η Παναγιά είναι χτισμένη δίπλα στην εθνική οδό Ιωαννίνων-Τρικάλων και 60 χιλιόμετρα από την τελευταία πόλη. Στεφανώνεται από τα βουνά του Ζυγού και των Χασίων, αλλά και το ίδιο ξεπροβάλλει μέσα από τα τεράστια δάση σαν κορώνα της Θεσσαλίας. Είναι το μεγαλύτερο από τα δέκα χωριά της Ορεινής Καλαμπάκας και αποτελείται από δυο οικισμούς: την Παλιά Κουτσούφλιανη (σημερινός Πλατάνιστος) και την Νέα Κουτσούφλιανη (σημερινή Παναγία). Η θερμοκρασία το καλοκαίρι φθάνει τους 30°-35° Κελσίου και το χειμώνα κατεβαίνει στους –10°. Όμως η έλλειψη υγρασίας, η μεγάλη ξηρότητα της ατμόσφαιρας και οι τεράστιες δασωμένες εκτάσεις δημιουργούν υγιεινό κλίμα και ευχάριστο όλες τις εποχές. Ιδιαίτερα τα κρύα νερά το καλοκαίρι και τα χιόνια που φθάνουν το ένα μέτρο στο κέντρο του χωριού τον χειμώνα, κάνουν την διαμονή θελκτική.
• Κουτσούφλιανη (τ. Πλατάνιστος)
• Κορυδαλλός
• Μαλακάσι
• Πεύκη
• Τρυγώνα
• Ανάληψη

Τρυγώνα

Η Δημοτική Ενότητα Τυμφαίων βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του Δήμου, στις πλαγιές των Αντιχασίων. Ο πληθυσμός της είναι 2.270 κάτοικοι και περιλαμβάνει τις παρακάτω τοπικές κοινότητες και οικισμούς:

• Κονισκός. Ο Κονισκός είναι ένα μικρό χωριό με πληθυσμό 262 κατοίκων και βρίσκεται στην ανατολική πλευρά των Χασίων, τα ονομαζόμενα Αντιχάσια. Απέχει από την Καλαμπάκα 28 χλμ. Την κατά μία άποψη προϊστορική Δωρίδα, την κοιτίδα των Δωριέων. Χτισμένος σε υψόμετρο 821 μ. στους πρόποδες της κορυφής Πάδη (1.197 μ) μέσα σε μια κοιλάδα, την οποία διασχίζει ο ποταμός Ίων (Μουργκάνης).
• Καλοχώρι
• Γερακάρι
• Καλλιθέα
• Λογγάς.  Η Λογγά είναι χωριό που σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 129 κατοίκους. Είναι κτισμένο στα Αντιχάσια όρη, σε υψόμετρο 970 μέτρων. Απέχει 50 χιλιόμετρα από τα Τρίκαλα και 32 από την Καλαμπάκα. Οι κάτοικοί της ασχολούνται με τη γεωργία, με γνωστό προϊόν του χωριού τα φασόλια, την κτηνοτροφία και την υλοτομία. Κοντά στη Λογγά, σε υψόμετρο 1.100, βρίσκεται τεχνητή λίμνη.
• Μαυρέλι. Το Μαυρέλι είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 1.130 μέτρων στις πλαγιές των Αντιχασίων και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς του νομού Τρικάλων. Ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 379 κάτοικοι. Απέχει περίπου 50 χιλιόμετρα από τα Τρίκαλα.
• Αχελινάδα
• Φλαμπουρέσι
• Αγία Τριάδα
• Φωτεινό. Το Φωτεινό είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 1.020 μέτρων στις πλαγιές της οροσειράς Χάσια-Αντιχάσια και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς του νομού. Έχει ξερό κλίμα και λιγοστή βλάστηση σε υψόμετρο άνω των 1050 μέτρων. Ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 410 κάτοικοι.Το Φωτεινό ονομαζόταν Νέα Τσιούκα,και δημιουργήθηκε το 1881 από κατοίκους προερχόμενους από την Παλιά Τσιούκα (σημερινό Γήλοφο Γρεβενών), η οποία μέχρι το 1912 ήταν Τουρκοκρατούμενη. Στα 500 μέτρα βόρεια του Φωτεινού υπάρχουν χαλάσματα των ελληνικών και τούρκικων «σταθμών» (σύνορα Ελλάδος και Οθωμανικής αυτοκρατορίας από το 1881 ως το 1912), όπου είναι πλέον τα σύνορα Μακεδονίας-Θεσσαλίας. Συνδέεται με καλούς δρόμους με τα Τρίκαλα (50 χλμ ), Καλαμπάκα(40 χλμ), Δεσκάτη (10 χλμ).

Μαυρέλι 

Η Δημοτική Ενότητα Καστανιάς βρίσκεται στο ορεινό τμήμα του Δήμου, στις πλαγιές της νότιας Πίνδου. Ο πληθυσμός της είναι 1.695 κάτοικοι και περιλαμβάνει τις παρακάτω τοπικές κοινότητες και οικισμούς:

• Καστανιά. Η Καστανιά είναι ένα ορεινό χωριό της Πίνδου σε υψόμετρο 850 μέτρων, και σε απόσταση 34 χλμ. δυτικά της Καλαμπάκας με πληθυσμό 150 άτομα το χειμώνα. Το καλοκαίρι ο πληθυσμός υπερβαίνει τους 1.200 κατοίκους. Παλιά το χωριό βρισκόταν στον οικισμό Μηλότοπος, που βρίσκεται κοντά στην σημερινή θέση του χωριού αλλά σε χαμηλότερο υψόμετρο. Πήρε τ’ όνομά του από τις πολλές μηλιές που καλλιεργούνται στην περιοχή. Η περιοχή της Καστανιάς είναι κατάφυτη με καστανιές, καρυδιές, μηλιές, φουντουκιές, οξιές, έλατα και πεύκα. Δίπλα στο χωριό υπάρχουν νερά των πηγών Στίνος (στη θέση Γκούρα) και τα νερά στην θέση Μπούρος. Κοντά στο χωριό υπάρχει το δάσος του βουνού Κυνηγός ή Όμορφη ράχη (1.845 μ.), το οποίο οι Καστανιώτες χάρισαν στο βασιλιά Γεώργιο Α΄, όταν αυτός επισκέφτηκε το χωριό το 1881. Για το λόγο αυτό ονομάστηκε και «Βασιλικό Δάσος». Επίσης οι κορυφές Κρούνες (1.239 μ.), Μοράβα (1.930 μ.) και Χιόλι στα νοτιοδυτικά (1.970μ.). Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την υλοτομία, συνέπεια της ύπαρξης μεγάλων δασών στην περιοχή και τη γεωργοκτηνοτροφία. Οι πλατείες του χωριού είναι πλακόστρωτες. Γνωστά αρχοντικά σπίτια είναι τα φρούρια των Δημάκη, Νικολάκη Λεβέντη και Κυρνάσιου, στενά συνδεδεμένα με την νεότερη ιστορία του τόπου. Κάηκαν και τα τρία από τους Γερμανούς, μαζί με όλο το χωριό, στις 26 Οκτωβρίου 1943. Σώθηκαν μόνο η εκκλησία του Αγ. Αθανασίου και το μοναστήρι του Αγ. Νικολάου. Το μοναστήρι του Αγ. Νικολάου Σιαμάδων βρίσκεται στα δεξιά του δρόμου Χάνι Μουργκάνι - Καστανιάς. Σώζεται σήμερα, σε 620μ. και απόσταση 2 περίπου χλμ. από τον κεντρικό δρόμο, το καθολικό της μονής που κτίστηκε στις αρχές του 19ου αι. Στο χωριό λειτουργεί κοινοτικός ξενώνας, ενώ οι γυναίκες υφαίνουν ακόμη στον αργαλειό. Στην Καστανιά παράγονται σε οικιακή βάση μήλα, κάστανα, φασόλια γίγαντες, τυρί φέτα, καθώς και γλυκό σύκο και καρύδι. Κοντά στην Καστανιά υπάρχουν οι κορυφές Χιόλο και Μοράβα και ο ποταμός Ασπροπόταμος με την μεγάλη συγκέντρωση πέστροφας.
• Μηλότοπος
• Αμάραντος
• Ελάφι
• Αμπελοχώρι
• Καλομοίρα
• Ματονέρι

Αμάραντος

Η Δημοτική Ενότητα Κλεινοβού βρίσκεται στο ορεινό τμήμα του Δήμου, στις πλαγιές της νότιας Πίνδου. Ο πληθυσμός της είναι 2.654 κάτοικοι και περιλαμβάνει τις παρακάτω τοπικές κοινότητες και οικισμούς:

• Κλεινό
• Αμπέλια
• Μπάσια
• Χρύσινο
• Αηδόνα.  Η Αηδόνα είναι ορεινή κοινότητα της Πίνδου χτισμένη σε υψόμετρο 850 μ., 40 χλμ. ΝΔ της Καλαμπάκας. Προς τα νότια του χωριού, υψώνονται οι κορυφές Γόζορα (1.600 μ.), Τσιατσιούλη (1.790 μ.) και Νεράιδα (2.078 μ.). Οι πηγές Παπαρσένη, Λούτσα και Ντράμπουστι βρίσκονται σε κοντινή σχετικά απόσταση. Εδώ υπάρχει το μοναδικό διατηρητεό μνημείο της Φύσης στη Θεσσαλία, η τεράστια Φτελιά (Ulmus Minor) της Αηδόνας.
• Καλογριανή.  Η Καλογριανή είναι ορεινό χωριό της Πίνδου χτισμένο σε υψόμετρο 850 μέτρων. Απέχει 25 χιλιόμετρα από την Καλαμπάκα. Οι 150 κάτοικοι που μένουν τον χειμώνα ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και τα κηπευτικά. Το καλοκαίρι ο πληθυσμός ξεπερνάει τους 800 κατοίκους. Η κορυφή των υψωμάτων που περιβάλλουν το χωριό λέγεται Ρουσίδα και έχει υψόμετρο 1.490μ. Άλλη κοντινή κορυφή είναι το Μαντέμι με υψόμετρο 1.492μ. Το χωριό υδρεύεται από τις πηγές Γκούρα, Νίρλα, Λογκτσά και την Ζαχαράκαινα. Από την Γκούρα μπορεί κανείς να δει τα Μετέωρα.
• Παλαιοχώρι. 47 χλμ. ΝΔ της Καλαμπάκας και σε υψόμετρο 1.050 μ. βρίσκεται το Παλαιοχώρι, περιστοιχισμένο από τις κορυφές της Πίνδου, Κοκκινόβρυση (1.700 μ.), Γκιόναλι (1.700 μ.), Γκούρα (1.900 μ.), Σουφλή (2.010 μ.), Τριγγία (2.204 μ.) και 6.000 στρ. παρθένου ελατοδάσους κατά μήκος των ποταμών Πλιάτσικα, Βλάχα, Κατωνίσθα και Κόγκια. Οι πηγές Ανάβρα (νοτίως του χωριού, στ’ αριστερά του κεντρικού δρόμου), Βλάχα (στα δυτικά μέσα σε έλατα) και Καλόγερος (2 χλμ. προς νότο), ολοκληρώνουν την ωραιότητα του τοπίου. Στη θέση Σουφλί, 50 μ. κάτω από την ομώνυμη κορυφή, βρίσκεται σπήλαιο βάθους 40 μ. και επιφάνειας 60 τμ. όπου αποθηκεύονταν πάγος τα παλαιότερα χρόνια. Το ύψωμα Γκουλέμι προσφέρει απέραντη θέα 300 στρ. πεδιάδας και ορατότητα των Μετεώρων, όταν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν. Η χλωρίδα και πανίδα της περιοχής είναι πλούσια, ενώ υπάρχει καταφύγιο θηραμάτων. Αλλοδαποί επιστήμονες έχουν ερευνήσει κατά καιρούς τα πετρώματα της περιοχής. Στην τοποθεσία Λαμπούσια υπάρχει λιθόκτιστη παλαιότατη βρύση. Πότε ακριβώς κτίστηκε το χωριό δεν είναι γνωστό. Είναι πάντως πολύ παλιό. Φαίνεται πως οι κάτοικοι της Παλαιογκορτσιάς (παλαιό όνομα), που την εγκατέλειψαν εξαιτίας κάποιας αρρώστιας, επέστρεψαν και έδωσαν στο χωριό το νέο του όνομα.
• Χρυσομηλιά. Η Χρυσομηλιά είναι ορεινό χωριό, σε υψόμετρο 910μ. στους πρόποδες της κορυφής «Νεράιδας». Απέχει 39 χλμ. από την Καλαμπάκα και 47 χλμ. από τα Τρίκαλα. Περίπου 27 χλμ. από τη κοινότητα βρίσκεται μια τοποθεσία με το όνομα «Γκαντέλος», όπου υπάρχει τρεχούμενο νερό και αποτελεί τόπο για κατασκήνωση. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και την υλοτομία, ενώ τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια τουριστικής ανάπτυξής της λόγω και της κοντινής απόστασης του χωριού στο χιονοδρομικό κέντρο Περτουλίου. Το όνομα Χρυσομηλιά είναι σχετικά πρόσφατο. Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Πάνω Περλιάγκο έως το 1928 και είχε δοθεί μάλλον από τους Τούρκους και σήμαινε «Πάνω Παναγιά».
• Γλυκομηλιά.  Απέναντι από τη Χρυσομηλιά, στους πρόποδες του Κόζιακα, βρίσκεται το χωριό Γλυκομηλιά σε υψόμετρο 620 μέτρα. Το παλιό όνομα της Γλυκομηλιάς ήταν «Κάτω Πιρλιάγκο», το οποίο σημαίνει «Κάτω Παναγιά». Πάνω από τον οικισμό απλώνεται δάσος από έλατα, καστανιές και κέδρους.

Αηδόνα

Η Δημοτική Ενότητα Βασιλικής βρίσκεται στο πεδινό τμήμα του Δήμου, ο πληθυσμός της είναι 2.639 κάτοικοι και περιλαμβάνει τις παρακάτω τοπικές κοινότητες και οικισμούς:

• Βασιλική. Η Βασιλική είναι πεδινός οικισμός με πληθυσμό 1.435 κατοίκους. Ο οικισμός βρίσκεται σε υψόμετρο 150 μ. και σε απόσταση περίπου 10 χλμ. από την Καλαμπάκα και τα Τρίκαλα.
• Άγιοι Θεόδωροι

Θεόπετρα. Η Θεόπετρα βρίσκεται στις όχθες του Ληθαίου (180 μ.), σε απόσταση 5 χλμ. από την Καλαμπάκα. Οι 600 περίπου κάτοικοι της ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Το παλαιό όνομα του χωριού ήταν «Κουβέλτσι». Συναντάται σε χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγου, του έτους 1336. Το Κουβέλτσι μετονομάστηκε σε «Θεόπετρα», τοπωνύμιο που σχετίζεται με το μέγεθος του βράχου «Πέτρα» ο οποίος, κατά την παράδοση, ήταν τόσο μεγάλος που «άγγιζε το Θεό». Στα βόρεια του χωριού, υψώνεται η βραχώδης κορυφή Πέτρα και λίγο πιο κάτω, στο Ληθαίο ποταμό, μεταξύ Πέτρας και Κουσλάς, απλώνεται πλατανόδασος έκτασης 300 στρ.

Το σπήλαιο Θεόπετρας βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του ασβεστολιθικού βράχου, που υψώνεται στην κοινότητα Θεόπετρας, περίπου 4χλμ έξω από την Καλαμπάκα και έχει είσοδο αψιδωτή, διαστάσεων 17 x 3 μ περίπου. Το εσωτερικό του αποτελείται από μια κύρια αίθουσα 500 τ.μ. περίπου με μικρές κόγχες στην περιφέρεια. Ο σχηματισμός του ασβεστολιθικού βράχου της Θεόπετρας τοποθετείται στην ανώτερη Κρητιδική περίοδο (137.000.000 - 65.000.000 χρόνια από σήμερα). Η δημιουργία του σπηλαίου είναι κατά συνέπεια μεταγενέστερη της παραπάνω ηλικίας. Το σπήλαιο άρχισε να κατοικείται κατά τη Μέση Παλαιολιθική Εποχή (η οποία αρχίζει περίπου πριν 130.000 χρόνια). Το σπήλαιο αυτό είναι το πρώτο που ανασκάπτεται στη Θεσσαλία και το μόνο μέχρι στιγμής σε όλη την Ελλάδα με συνεχείς ανθρωπογενείς επιχώσεις που ξεκινούν από τη Μέση Παλαιολιθική Εποχή και φθάνουν μέχρι το τέλος της Νεολιθικής (3000 π.Χ.). Η επίσκεψή τους είναι δυνατή, μετά από συνεννόηση με τον αρμόδιο υπάλληλο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.

• Περιστέρα. Η Περιστέρα βρίσκεται 19 χλμ. από τα Τρίκαλα, που κατοικείται από 238 κατοίκους, γεωργούς και κτηνοτρόφους. Ανάμεσα στο λόφο «Σκούμπο», στα δυτικά του οικισμού, και τον Πηνειό απλωνόταν η αρχαία πόλη Φαλώρεια. Δίπλα στην Περιστέρα, εκτείνεται δάσος έκτασης 250 στρεμμάτων με βαλανιδιές στη θέση «Παλιά Αμπέλια», όπου και η ομώνυμη βρύση. Άλλο δάσος με πεύκα και βαλανιδιές υπάρχει στη θέση «Γαβριά».

Η Δημοτική Ενότητα Ασπροποτάμου βρίσκεται στο ορεινό τμήμα του Δήμου, στις πλαγιές της νότιας Πίνδου. Ο πληθυσμός της είναι 1.517 κάτοικοι και περιλαμβάνει τις παρακάτω κοινότητες και οικισμούς:

• Καλλιρρόη. Η Καλλιρρόη είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 1.040 μέτρων στις πλαγιές της νότιας Πίνδου και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Θεσσαλίας.  πληθυσμός της σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 150 κάτοικοι.
• Αγία Παρασκευή. Η Αγία Παρασκευή ή Τζούρτζια βρίσκεται στα δυτικά του νομού, σε υψόμετρο περίπου 950 μ. νοτίως του Μετσόβου και βορειοδυτικά της Ελάτης ή Τύρνας. Κατά την απογραφή του 2001, η Αγία Παρασκευή είχε πραγματικό πληθυσμό 69 κατοίκους. Το καλοκαίρι, το χωριό φιλοξενεί τουρίστες, αλλά το χειμώνα το μαραζώνει καθώς δεν έχει μόνιμους κατοίκους. Η πρόσβαση γίνεται από τις δύο εισόδους της Πίνδου, είτε από την πλευρά των Τρικάλων, μέσω Πύλης- Ελάτης (50 χλμ.), είτε από την Καλαμπάκα, από γέφυρα Μουργκάνη (60 χλμ). Τα βλαχοχώρια ήταν ανέκαθεν τόποι θερινής κατοικίας. Οι Βλάχοι ξεκινούσαν για τα βουνά περίπου του Αγ. Γεωργίου μόλις έλιωναν τα χιόνια και άφηναν τα χωριά τους για τον κάμπο του Αγ. Δημητρίου, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Αυτό οφείλονταν στο ότι η πλειοψηφία των κατοίκων ήταν βοσκοί (οι μετακινήσεις τους ορίζονταν από την ύπαρξη ή μη τροφής για τα ζώα τους) και τυροκόμοι (παρήγαγαν κεφαλοτύρια). Η άνοδος στα χωριά ήταν ένα ταξίδι αρκετών ημερών. Οι τσοπάνηδες με τα κοπάδια ξεκινούσαν από τον κάμπο και ανέβαιναν προς τα βουνά. Οι πιο εύπορες οικογένειες έρχονταν με τον μουτζούρη (το τραίνο) μέχρι την Καλαμπάκα και από εκεί τους αναλάμβαναν οι κυριατζήδες με τα στολισμένα μουλάρια τους. Διανυκτέρευαν στα χάνια (ξύλινα πατάρια με στοιχειώδεις για την εποχή ανέσεις) ή έκαναν κονάκια κάτω από τα δέντρα. Όσοι κάτοικοι ασχολούνται με κτηνοτροφία και γεωργία ζουν στα χωριά του κάμπου Άγιος Δημήτρης Καρδίτσας, Φαρκαδώνα (Τζιότη) Καρδίτσας, Ξυλάδες (Γιανντσαχώρι) Φαρσάλων, Αμπελιά (Δεριγκλί) Φαρσάλων, Βελισιώτη Δομοκού, Θαυμακό (Σκάρμιτσα) και Ν. Μοναστήρι.
• Ανθούσα. Η Ανθούσα (παλαιότερη ονομασία Λεπενίτσα) είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.100 μέτρων στις πλαγιές του όρους Κέδρος και απέχει περίπου 65 χιλιόμετρα από την Καλαμπάκα. Το χωριό είναι ακατοίκητο τον χειμώνα (οι περισσότεροι κάτοικοι διαχειμάζουν στην περιοχή των Φαρσάλων) και αρχίζει να αποκτά πάλι ζωή από τα μέσα της Άνοιξης. Το καλοκαίρι ο πληθυσμός του χωριού φθάνει τα 500 άτομα. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία, την υλοτομία στα εξαιρετικά πλούσια δάση της περιοχής και την μελισσοκομία. Η Ανθούσα έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέος οικισμός. Κοντά στο χωριό βρίσκονται η Μονή της Παναγίας της Γαλακτοτροφούσας (1799) και το παραδοσιακό γεφύρι του Μίχου πάνω στον Χαλικιώτικο, τον πρώτο παραπόταμο του Αχελώου.
• Κατάφυτo. Το Κατάφυτο είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 1.000 μέτρων στις πλαγιές της νότιας Πίνδου και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Θεσσαλίας. Ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 47 κάτοικοι.
• Μηλιά
• Κρανιά. Η Κρανιά (ή Κρανέα) είναι βλάχικο ορεινό χωριό σε απόσταση 72 χλμ. από τα Τρίκαλα. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.150 μέτρων στις πλαγιές της νότιας Πίνδου και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Θεσσαλίας. Η Κρανιά με τους τρεις οικισμούς της, τα Δολιανά, τα Κονάκια και το Κουκουφλί, όπως τα περισσότερα χωριά της περιοχής, ερημώνει το χειμώνα, και το καλοκαίρι ο πληθυσμός ξεπερνά τις 3.000, ενώ ο πραγματικός της πληθυσμός ειναι 363 κάτοικοι (απογραφή 2001). Παλιότερα υπήρξε σπουδαίο κέντρο παραγωγής και εμπορίας μάλλινων υφασμάτων, τα οποία έμειναν ονομαστά ως «σκουτιά κρανιώτικα». Ο Κρανιώτικος, παραπόταμος του Ασπροποτάμου, χωρίζει στα δύο το χωριό, αποτελώντας παράλληλα, μοναδικό βιότοπο της πέστροφας.
• Δολιανά. Τα Δολιανά είναι ορεινό χωριό, σε υψόμετρο 1.150μ. στις πλαγιές της νότιας Πίνδου και αποτελούν έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Θεσσαλίας. Ο πληθυσμός τους σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 54 κάτοικοι. Κοντά στα Δολιανά σε απόσταση 1,5 χλμ. από τον οικισμό βρίσκεται η μονή Τιμίου Σταυρού που αποτελεί εντυπωσιακό δείγμα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής. Η μονή που διαθέτει 13 τρούλους χτίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα και λειτούργησε ως μονή μέχρι το 1924.
• Κονάκια.  Ο οικισμός των Σαρακατσαναίων βρίσκεται τρία χιλιόμετρα ανατολικά της Κρανιάς. Οι Σαρακατσάνοι θεωρούνται ανέκαθεν Ελληνόφωνοι, απόλυτα νομαδικοί και κτηνοτροφικοί πληθυσμοί. Αρχικά οι καλύβες (κονάκια) των Σαρακατσαναίων ήταν εγκατεστημένες κοντά στον Σταυρό. Η εκδήλωση επιδημίας ευλογιάς που εκδηλώθηκε στην περιοχή το 1890 τους ανάγκασε να μετακομίσουν στην σημερινή τους θέση. Τα Κονάκια παραμένουν μέχρι σήμερα ο μοναδικός οργανωμένος οικισμός Σαρακατσαναίων σ’ όλο τον Ασπροπόταμο.
• Στεφάνι. Το Στεφάνι είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 1.350 μέτρων στις πλαγιές της νότιας Πίνδου και αποτελεί τον ορεινότερο οικισμό της Θεσσαλίας και έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας. Η παλιά βλάχικη ονομασία του χωριού ήταν Σκληνιάσα, μέχρι το 1930. Απέχει 75 χλμ. από τα Τρίκαλα και 25 χλμ. από το Μέτσοβο. Το χωριό κατοικούνταν κυρίως τους θερινούς μήνες, καθώς το χειμώνα οι κάτοικοι, κυρίως κτηνοτρόφοι, μετακινούνταν στα Φάρσαλα. Τα περισσότερα παλαιά κτίρια έχουν καταρρεύσει. Έχει απομείνει η βασιλική της Αγίας Παρασκευής, που χτίστηκε το 1770. Η περιοχή ωστόσο, έχοντας πλούσιο φυσικό περιβάλλον, έχει ενταχθεί στον κατάλογο Natura 2000. Γραπτές πηγές υποδεικνύουν την ύπαρξη του οικισμού από το 15ο αιώνα.
• Χαλίκι. Το Χαλίκι είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 1.160 μ. στις πλαγιές του Λάκμου και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας. Ο πραγματικός πληθυσμός του (απογραφή 2001) είναι 152 κάτοικοι.

Μονή Τίμιου Σταυρού - Δολιανά

ΠΟΛΥΘΕΑ

Η Πολυθέα είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 1.100 μέτρων στις πλαγιές της νότιας Πίνδου και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Θεσσαλίας. Ο πληθυσμός της είναι 158 κάτοικοι. Βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Νεραΐδα (2144 μ.), κοντά στη συμβολή του Αχελώου με τον Κρανιώτικο ποταμό (περιοχή 3 ποτάμια), αγκαλιασμένο από ψηλά βουνά, αγέρωχα ελάτια και αιωνόβια πλατάνια (1150μ.). Το παλιό βλάχικο όνομα του ήταν Δραγοβίστι (=ωραία θέα). Οι κάτοικοι μαγεμένοι από το τοπίο, δεν είχαν παρά μόνο μια επιλογή για την ονομασία του χωριού τους, Πολυθέα. Η ομορφιά πλανεύτρα, μοναδική, αλλάζει πρόσωπο ανάλογα με τις εποχές. Το χειμώνα στα λευκά, σου θυμίζει πως η φύση είναι ακόμα κυρίαρχη εδώ, έχοντας όμως τη διάθεση να σε φιλοξενήσει, να ανταμείψει την αγάπη σου για τον τόπο, χαρίζοντας σου απλόχερα μαγεμένες εικόνες. Το καλοκαίρι στα καταπράσινα, ζεστή και πράα, αναμιγνύεται με τις φωνές, το κελάιδισμα και τα ποτάμια. Πρώτος προορισμός για αυτούς που θέλουν ένα μέρος, δροσερό, παρθένο, γεμάτο γλυκιές περιπέτειες για τις καλοκαιρινές τους εξορμήσεις. Το χωριό κάηκε σχεδόν ολοσχερώς το 1943 γι’ αυτό και τα παραδοσιακά κτίσματα είναι λιγοστά. Παρόλα αυτά η αγάπη και το πείσμα των κατοίκων του, το αναγέννησαν κυριολεκτικά από τις στάχτες του. Στο κέντρο δεσπόζει η πλατεία, φιλοξενώντας μαζί με τους λάτρεις της περιοχής και 7 πελώρια πλατάνια, τα οποία τη στολίζουν μοναδικά. Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στην Παναγία τη Φανερωμένη, και χρονολογείται στα 1748. Η Πολυθέα αποτελεί ιδανικό προορισμό για έναν φυσιολάτρη ή πεζοπόρο. Διαδρομές όπως αυτές που οδηγούν στην πηγή της Γκούρας (ΒΔ του οικισμού) ή στο ξέφωτο της Κιάρης, γνωρίζουν στον περιηγητή τις ομορφιές του τόπου. Διαδρομές ξεκούραστες, διέρχονται από πυκνό ελατοδάσος και οξιές, συναντούν ποταμάκια και μικρούς καταρράκτες, χαρίζοντας στον επισκέπτη όλα αυτά που του έχει στερήσει η ζωή της πόλης. Για τους πιο τολμηρούς, οι κορυφές Καπ Γκρας και Νεραΐδα (2144μ.) είναι πρόκληση. Τρόπαιο της κατάκτησης της κορυφής, η θέα όλου του ορεινού συμπλέγματος του Ασπροποτάμου. Επίσης η τοποθεσία «Φιαρίκα» προσφέρεται για τη φωτογράφηση της περιοχής, λόγω της πανοραμικής της θέσης.